آشنایی جامع با ارتودنسی و مواد مصرفی آن

علم دندانپزشکی یکی از قدیمی ترین دستاوردهای بشر است که به مرور بر اساس آزمون و خطا و پژوهش‌های دانشمندان جهان شکل گرفته است. اولین اقدامات دندانپزشکی به حدود 7 هزار سال قبل از میلاد بر می گردد. در آن زمان دندانپزشکی زیرشاخه علم پزشکی قرار می گرفت و به صورت تجربی توسط آرایشگران انجام می شد. پس از به رسمیت شناخته شدن این علم به عنوان یک علم مستقل، زیرشاخه هایی به آن اضافه شد که امروزه این زیرشاخه ها شامل ارتودنتیست (Orthodontist)، آسیب شناس (پاتولوژی دهان و صورت)، اندودنتسیت (Endodentist)، پریودنتیست (Priodentist)، دندانپزشکی ترمیمی و زیبایی، دندانپزشکی اطفال و رادیولوژی فک و صورت هستند. در بین این شاخه های دندانپزشکی شاید فکر کنید که ارتودنسی روشی نوین و مختص دنیای مدرن باشد اما باید بگوییم که سخت در اشتباهید. در واقع ارتودنسی قدیمی ترین شاخه این علم محسوب می شود.

تاریخچه ارتودنسی دندان

قطعا ما انسان ها به بخشی از تاریخ بشریت دسترسی نداریم و نمی دانیم دقیقا در برخی از بازه های زمانی چه اتفاقی افتاده است اما طبق اولین مدارک و اسنادی که بشر به آن ها دست پیدا کرده است، تاریخچه ارتودنسی به زمان مصر باستان، اتروسکن‌ها (پایه گذاران روم باستان)، یونانیان و رومیان باز می گردد. طبق گزارش موسسه‌ی ارتودنسی آمریکا (AAO)، باستان‌شناسان موفق به کشف مومیایی‌ هایی با سیم‌ های فلزی به دور دندان‌ های آن‌ ها شده‌اند. احتمال می‌رود کاربرد این سیم‌ ها مانند ارتودنسی مدرن بوده است. در دوره طلایی یونان، اتروسکن‌ها از سیم‌کشی برای محکم نگه‌ داشتن دندان‌ ها استفاده می‌کردند. همچنین یک محقق در یکی از مقبره‌های شهر رم چندین دندان متصل به سیم‌ های طلایی یافته است. در زمان حضرت عیسی نیز اورلیوس کورنلیوس سلسوس برای اولین بار از فشار برای تغییر شکل دندان‌ ها استفاده کرد. با تمام این تفاسیر، آیا می توانیم بگوییم که حتی مردمان دوران باستان نیز به دنبال دندان‌ های صاف بوده‌ اند؟

منبع: کتاب History of Orthodontics نوشته Basavaraj Subhashchandra Phulari در تاریخ 30 ژوئن 2013

ظهور ارتودنسی مدرن 

 برخلاف همه‌ی این اسناد و مدارک، هیچ رخداد مهمی در حوزه ارتودنسی تا سال 1700 میلادی رخ نداد. تا این که در سال 1728، پیر فاچارد (Pierre Fauchard)، دندانپزشک فرانسوی کتابی به نام "جراح دندانپزشک" منتشر کرد که یک فصل کامل آن به صاف کردن دندان‌ ها اختصاص دارد. فاچارد از ابزاری به نام "بندیو" (Bandeau) که قطعه‌ ای شبیه نعل اسب بود برای مرتب کردن دندان‌ ها استفاده می‌کرد. جالب است بدانید که به فاچارد لقب "پدر دندانپزشکی مدرن" داده شده است. دیگر دندانپزشک فرانسوی، اتن بوردو در سال 1757 به تبعیت از فاچارد کتابی به نام "هنر دندانپزشک" منتشر کرد که بخشی از آن مربوط به مرتب کردن دندان‌ ها بود. بوردو دندانپزشک پادشاه فرانسه بود. وی هم‌ چنین از ابزار بندیو استفاده کرده و اولین دندانپزشکی بود که دندان‌ های زیر را برای بازکردن فضا برای دندان‌ های رویی کشید. او همچنین اولین کسی بود که به‌طور علمی ثابت کرد فک انسان رشد می‌کند. از آن پس تا قرن نوزدهم دوره پدیدار شدن دانشمندان و افرادی بود که به حوزه فک و دندان وارد می شدند. با این که گفتیم ارتودنسی از زمان مصر باستان صورت می گرفته اما قرن نوزدهم میلادی را می توان عصر ظهور ارتودنسی مدرن دانست. 

منبع: مقاله ?Who is Pierre Fauchard وب سایت fauchard.org منتشر شده در سال 2022

 در اوایل قرن بیستم در آمریکا، ادوارد اچ انجل اولین سیستم طبقه‌ بندی ساده‌ی مال اکلوژن (Malocclusion) را ارائه کرد که هنوز هم مورد استفاده است. سیستم طبقه‌ بندی او به دندانپزشکان روشی برای توضیح دندان‌ های کج، جهت دندان و قرار گرفتن دندان‌ ها در کنار هم ارائه کرد. او اولین دانشکده و مدرسه‌ی ارتودنسی را افتتاح و مجله‌ ی ارتودنسی خود را در سال 1907 منتشر کرد. همچنین جامعه‌ی ارتودنسی آمریکا (AAO) را در سال 1901 تشکیل داد. کتاب مرجع او به نام "مال اکلوژن دندان ها" (Malocclusion of the teeth) هفت بار ویرایش شد. در حقیقت تبدیل شدن ارتودنسی به بخشی قابل احترام و تخصصی از دندانپزشکی امروزی را مدیون تلاش های ادوارد انجل هستیم. اگر مشتاق به یادگیری مبحث مال اکلوژن ها هستید به مقاله "مال اکلوژن چیست و روش های درمان آن کدامند؟" در آکادمی یونیت مراجعه کنید.

ارتودنسی چیست؟

ارتودنسی در واقع راهی برای جابه جا کردن آرام دندان ها یا صاف کردن آن ها به منظور بازگرداندن زیبایی و عملکرد آن ها است. البته ارتودنسی در دراز مدت باعث بهبود سلامت لثه ها و پیشگیری از برخی مشکلات دندان و فک می شود. خارج شدن دندان ها از جای درست خود معمولا به دلایل ژنتیکی، از دست دادن دندان به دلایل مختلف، وجود دندان نهفته، کوچک یا بزرگ بودن فک و ... اتفاق می افتد. در این بخش از مقاله با انواع ارتودنسی، ابزار مورد استفاده در آن و نحوه عملکرد آن ها آشنا خواهیم شد.

انواع ارتودنسی

ارتودنسی را می توان به دو دسته ارتودنسی ثابت و متحرک تقسیم کرد.

ارتودنسی ثابت (Fixed Orthodontic)

منظور از ارتودنسی ثابت این است که بیمار نمی تواند دستگاه ارتودنسی را از دهان خارج نماید. اجزا در ارتودنسی ثابت بر روی دندان چسبانده شده و ثابت می گردند و این موضوع باعث شده تا این نوع از درمان ارتودنسی وابسته به همکاری بیمار نباشد. طول درمان ارتودنسی ثابت به طور متوسط دو سال است ولی براساس نوع ناهنجاری بیمار و شدت مشکل او می تواند بیش تر هم بشود. بیمار در هنگام دوره درمانی با ارتودنسی ثابت نباید غذاهایی سفت مثل ته دیگ، بلال، میوه های هسته دار، زیتون و ... را استفاده کند. در غیر این صورت براکت از دندان جدا خواهد شد و باید براکت جدیدی برای او چسبانده شود که این امر می تواند باعث طولانی شدن زمان درمان و آسیب به دندان شود. در این دوره بیمار از نظر بهداشت، به مراقبت های خاصی نیاز دارد تا از ایجاد تغییر رنگ و پوسیدگی در دندان ها جلوگیری به عمل آید.

انواع ارتودنسی ثابت

ارتودنسی های ثابت به چهار دسته مختلف تقسیم می شوند که شامل ارتودنسی با بریس فلزی، ارتودنسی با بریس سرامیکی، ارتودنسی لینگوال و ارتودنسی دیمون هستند.

ارتودنسی با بریس فلزی (Metal Braces)

بریس‌های فلزی رایج‌ ترین نوع در بین تمامی انواع بریس‌ها هستند که کار با مدل‌ های امروزی آن ها خیلی راحت‌ تر از همه مدل‌ های قدیمی‌ تر شده‌ است. این بریس ها که از جنس استیل ضد زنگ مرغوب ساخته شده‌اند، همراه با سیم‌های فلزی که به آن‌ ها متصل می‌شوند دندان‌ های بیمار را صاف و مرتب می‌کنند.

مزایا بریس فلزی

• عدم تاثیر در بیان کلمات و صحبت کردن
• عدم وابستگی درمان به بیمار
• تاثیرگذاری بالا
• بدون نیاز به آماده سازی قبلی

معایب بریس فلزی

• نیاز به رسیدگی زیاد و دقیق (استفاده مداوم و صحیح از نخ دندان و مسواک)
• ظاهر نه چندان جذاب
• غیرقابل استفاده برای بیمارانی با مشکلات بهداشت دهان

ارتودنسی با بریس سرامیکی (Ceramic Braces)

 بریس سرامیکی بسیار شبیه به بریس های فلزی هستند. با این تفاوت که در این نوع ارتودنسی به جای استفاده از براکت ها و سیم های فلزی خاکستری رنگ، از سیم و براکت شفاف یا رنگی استفاده می‌ شود. این مدل از بریس ها بین افرادی که بریس های متحرک یا لینگوال را برای خودشان مناسب نمی دانند بسیار محبوب است.

مزایا بریس سرامیکی

• ظاهر بهتر نسبت به بریس های فلزی
• عدم اثرگذاری در گفتار بیمار

معایب بریس سرامیکی

• بزرگ تر بودن نسبت به بریس های فلزی
•  امکان زنگ زدگی بر اثر مصرف برخی از مواد غذایی
• غیرقابل استفاده برای همه بیماران

ارتودنسی لینگوال (Lingual Braces)

 این نوع از ارتودنسی که به ارتودنسی پشت دندانی نیز شناخته می شود از نظر محل نصب براکت ها با سایر انواع آن متفاوت است. در روش ارتودنسی لینگوال، براکت و سیم ها پشت دندان های بیمار نصب می شوند. در اصطلاحات پزشکی و دندانپزشکی واژه لینگوال، اشاره به هرچیزی که نزدیک زبان یا در ارتباط با زبان است دارد. دلیل نام گذاری این روش نیز دقیقا همین است. در واقع برخلاف ارتودنسی فلزی و سرامیکی که دندان ها به جلوی دندان ها وصل هستند، در این روش دستگاه ها به پشت دندان متصل هستند.

مزایا ارتودنسی لینگوال

• عدم ایجاد تغییر در ظاهر بیمار
• قدرت مانور بالاتر براکت ها برای ایجاد اصلاحات
• مشخص نبودن جرم دندان یا زردی دندان در اثر عدم رعایت بهداشت توسط بیمار

معایب ارتودنسی لینگوال

• نصب سخت تر نسبت به سایر ارتودنسی ها
• طول درمان طولانی تر
• ایجاد مشکل در گفتار برخی بیماران
• ایجاد حساسیت لثه در برخی موارد
• قیمت بالا

منبع: مقاله Orthodontic treatment options in Australia منبع orthodonticsaustralia.org.au در تاریخ 24 نوامبر 2017

ارتودنسی دیمون (Damon Braces)

 این بریس‌ها پاسخی برای تمام موارد ناخوشایند در مورد بریس‌های معمولی هستند. آن ها دقیقا مانند بریس‌ های معمولی نصب می ‎‌شوند، اما با این تفاوت که از فناوری سلف لیگیتینگ (Self Ligating)* برای صاف کردن دندان‌ ها استفاده می‌کنند. برخلاف بریس های فلزی که در آن سیم های قوس دار ارتودنسی از میان براکت های فلزی عبور کرده و فشار لازم برای صاف شدن دندان ها، توسط ارتودنتیست باید مکررا تنظیم شوند، در این نوع ارتودنسی، ویژگی براکت دیمون باعث شده که یک مکانیزم اسلاید مانند به سیم قوس دار اجازه دهد تا آزادانه حرکت کرده و فشار وارد شده به براکت ها و دندان ها را خودش مناسب با جا به جایی دندان ها تنظیم کند. به براکت های به کار رفته در این مدل ارتودنسی، "براکت های بازشونده" نیز می گویند.

*سلف لیگیتینگ به زبان ساده به این معناست که در ارتودنسی دیمون از لیگاچور (Ligature) استفاده نشده و خود براکت ها کار لیگاچور را نیز انجام می دهند.

مزایا ارتودنسی دیمون

• تمیز کردن راحت تر
• درد کمتر بیمار
• درمان سریع تر
• کم بودن احتمال پوسیدگی و جمع شدن پلاک میکروبی دور براکت ها

معایب ارتودنسی دیمون

• قیمت بالا نسبت به سایر روش ها
• احساس درد زیاد در روزهای اول
• غیرقابل استفاده برای همه بیماران

ارتودنسی متحرک (Invisible Orthodontic)

 ارتودنسی متحرک نوع دیگری از روش درمانی می باشد که نتیجه نهایی آن برخلاف ارتودنسی ثابت، بستگی به بیمار در طول دوره درمان دارد. بیمار در هنگام غذا خوردن و مسواک زدن، اجزای ارتودنسی را از دهان خود در آورده و بعد از آن مجدد باید دستگاه را درون دهان خود قرار دهد. این روش زمانی قابل استفاده می باشد که بیمار برای رفع ناهنجاری ها و بی نظمی های جزئی دندان به دنبال درمان ارتودنسی باشد و برای کسانی که از مشکلات بایتی شدیدی رنج می برند قابل استفاده نخواهد بود.

انواع ارتودنسی متحرک

این دسته از ارتودنسی ها به دو دسته مختلف تقسیم می شوند که شامل ریتینرها و ارتودنسی زد اسپرینگ هستند. 

ریتینر (Retainer)

ریتینر در واقع قطعه ای پلاستیکی-فلزی است که پس از پایان دوره ارتودنسی باید برای بیمار تجویز شود. این قطعه پلاستیکی در واقع نوعی نگهدارنده دندان است و از آن به عنوان یکی از انواع ارتودنسی متحرک یاد می شود. زیرا پس از اتمام دوره ارتودنسی هم ممکن است دندان ها مجددا حرکت کنند، بنابراین این قطعه به بیمار کمک می کند تا دندان هایش ثابت باقی بمانند. این کار باعث می شود تا جای دندان ها و استخوان لثه به مرور ثابت شود. این قطعه پلاستیکی برای هر فرد به صورت سفارشی و با توجه به قالب دندان ها و دهان ساخته می شود. و استفاده از آن پس از پایان دوره ارتودنسی کاملا ضروری است. ریتینرها به سه دسته الاینر شفاف، ریتینر ثابت و ریتینر هاولی تقسیم می شوند.

• الاینر شفاف (Clear Aligner): الاینرها جایگزین متحرک و شفاف بریس ها هستند. این وسیله که یکی از انواع ارتودنسی متحرک است، از پلاستیک BPA-free و مناسب اندازه فک و دندان هر بیمار ساخته می شوند. الاینرها معمولا هر 2 یا 3 هفته یکبار باید از دهان بیمار خارج شوند و الاینر جدید جایگزین شود و تعداد دفعات تعویض الاینر کاملا بستگی به بیمار و شدت بیماری او دارد. برخی از انواع الاینرها به هیچ عنوان با لثه تماسی ندارند و این باعث می شود تا چالش های مرتبط با لثه را به حداقل رسانده و ظاهر بهتری نیز داشته باشد. آن ها به دسته الاینر خانگی و الاینر تخصصی تقسیم می شوند که دسته خانگی را خود بیمار به راحتی می تواند در خانه استفاده کند ولی برای نصب کردن الاینر تخصصی نیاز دارد که به ارتودنتیست خود مراجعه کند. الاینرها اغلب زیردسته ریتینرها به حساب می آیند که به آن ها اینویزیلاین نیز می گویند.

 منبع: مقاله Clear Aligners: How They Work, Popular Brands & Costs وب سایت newmouth در تاریخ 10 آگوست 2022

• ریتینر ثابت (Fixed Retainer): یکی از انواع ریتینرها، ریتینرهای ثابت هستند که پس از ارتودنسی بر روی دندان (غالبا دندان های فک بالا) گذاشته می شود. این ریتینر نسبت به سایر انواع آن جنس خشک تر و سفت تری دارد بنابراین امکان شکسته شدن آن بالا است. بر خلاف دو ریتینر قبلی، گذاشه و برداشته شدن این ریتینر باید توسط خود پزشک صورت بگیرد. 

• ریتینر هاولی (Hawley): این نوع از ریتیر با سابقه ای 100 ساله شاید قدیمی ترین انواع آن باشد. برای نصب این نوع ریتینر، ارتودنتیست باید با اندازه گیری سقف دهان بیمار، قطعه پلاستیکی آن را آماده  و سپس سیم ها را به آن متصل کند. قطعه پلاستیکی ریتینر هاولی در ابتدا فقط به رنگ سقف دهان موجود بود اما در حال حاضر در طرح ها و رنگ های مختلف قابل سفارش و ساخت است. یکی از بزرگ ترین نقاط ضعف این ریتینر این است که به دلیل وجود قطعه پلاستیکی در دهان بیمار ممکن است اختلالات گفتاری برای او به وجود بیاید.

منبع: مقاله ?What Are the Different Types of Retainers for Teeth وب سایت verywellhealth نوشته Nancy LeBrun در تاریخ 15 ژوئن 2022

ارتودنسی زد اسپرینگ (Z Spring)

این روش برای درمان و اصلاح اورجت یا اوربایت استفاده می شود و وجود این ابزار معمولا بیمار را از استفاده از هدگیرها بی نیاز می کند. زد اسپرینگ حالت فنری دارد و دندانپزشک آن را پشت دندانی که نیاز به حرکت دارد، به صورت پنهان نصب می کند. در این نوع ارتودنسی فنر (Spring Coil) را به شکل حرف Z انگلیسی خم می کنند. این فنرها به صورت 24 ساعته در حال فعالیت بوده و دندان ها را به صورت مستمر جابه جا می کنند. 

تا به این جا با انواع ارتودنسی و کاربرد آن ها آشنا شدیم. اگرچه که روش های مختلفی برای ارتودنسی وجود دارد اما اجزای تشکیل دهنده آن ها تقریبا مشترک است. حال نوبت به معرفی تمام ابزار و وسایل مصرفی می رسد که در فرایند ارتودنسی دندان حضور دارند. 

اجزا تشکیل دهنده ارتودنسی

مکانیزم اصلی درمان با ارتودنسی اعمال فشار ثابت به دندان ها در طولانی مدت است. به مرور زمان با اعمال فشار، دندان ها جابه جا می‌شوند. استخوان های فک نیز در طولانی مدت، خود را با این تغییرات و اعمال فشار هماهنگ کرده و وفق می‌دهند. دسته بندی و نام ارتودنسی ها را به یاد دارید؟ در واقع نوع ارتودنسی بر اساس نام بریس آن انتخاب شده است. 

براکت ارتودنسی (Bracket)

بریس های ارتودنسی توسط نگین های فلزی کوچکی بر روی دندان ها نصب و نگه داری شده که به آن ها براکت گفته می شود. براکت های ارتودنسی وظیفه نگه داشتن سیم ارتودنسی یا آرچ وایر را دارند و از بخش های مختلفی تشکیل شده اند که شامل شکاف (Slot) برای نگه داشتن سیم ارتودنسی، هوک (Hook) و بال (Wing) برای نگه داشتن الاستیک ها یا لیگاچور و در آخر بخش تیوب که آرچ وایر پس از رد شدن از شکاف ها در تیوب بسته می شود، هستند. براکت ها به سه دسته تقسیم می شوند.

براکت دیسکاوری Roth 22 برند دنتاروم

براکت فلزی دو قلو Master Series برند American Orthodontics

براکت دیسکاوری بدون هوک دنتاروم

براکت فلزی دیسکاوری برند دنتاروم

گیج براکت ستاره‌ای کد 2460 برند دنا پویا

براکت دیسکاوری اسمارت برند دنتاروم

• براکت تیوب (Tube Bracket): این نوع از براکت به محض ورود سیم ارتودنسی آن را محکم می گیرد (توجه داشته باشید که لوله باکال در این براکت بخشی از خود آن محسوب می شود و بخش جداگانه ای نیست.) به همین علت اغلب اوقات بر روی دندان های پشتی استفاده می شود و در واقع جایی است که سیم ارتودنسی باید با ساید کاتر یا هارد وایر کاتر بریده شود. 

• براکت دوقلو (Twin Bracket): براکت های تویین یا دوقلو سیم های ارتودنسی را درون شکاف خود نگه داشته و سپس از کش های رنگی کوچکی برای ثابت کردن سیم ارتودنسی استفاده خواهد شد. این نوع از براکت برای اکثر دندان ها علی الخصوص دندان های قدامی قابل استفاده است.

• براکت سلف لیگیتینگ (Self-Ligating Bracket): این دسته از براکت ها از ساختار "گره (Tie)" بهره می برند. به این معنی که سیم ارتودنسی پس از ورود به داخل براکت از طریق بسته شدن گیت در سر جای خود محکم شده و دیگر نیازی به ثابت شدن با الاستیک یا همان لیگاچور ندارد.

آرچ وایر (Arch Wire)

سیم های ارتودنسی که تا به الان بارها و بارها از آن ها یاد کرده ایم همان آرچ وایرها هستند. این سیم ها بر روی براکت های دندان نصب شده و فشار براکت را کنترل می کنند تا دندان ها را در موقعیت درست قرار دهند. سیم ارتودنسی براساس نوع سطح مقطع به دو نوع تقسیم می شوند که شامل گرد و مستطیلی هستند. سیم گرد مقطع دایره شکل دارد. سیم مستطیلی می تواند مقطع مربع یا مستطیل داشته باشد .در مراحل ابتدایی درمان، به طور معمول از سیم گرد برای همسطح کردن و ردیف کردن دندان ها استفاده می شود. چرا؟ به این علت که در آرچ وایر های با جنس یکسان، سیم های گرد الاستیک تر (منعطف تر) هستند و بنابراین ارتودنتیست قادر به درگیرکردن سیم با همه دندان ها بدون خارج شدن براکت خواهد بود. در مراحل پایانی اگر نیازی به اصلاح وجود داشته باشد از آرچ وایر با سطح مقطع مستطیل یا مربع استفاده می شود. اما باید بدانید که سیم های مربعی اصلا انعطاف پذیر نبوده و جایگذاری آن ها نیاز به دقت بالاتری دارد در غیر این صورت می شکنند.

جنس آرچ وایرها چیست؟

آرچ وایرها از نظر مواد سازنده به سه دسته تقسیم می شوند:

آرچ وایر تیتانیوم: همان طور که از نام این سیم پیداست جنس آن از تیتانیوم است و دارای مقاومت بسیار بالا در برابر ضربه و شکستگی است. اما در کنار این مقاومت بالا، انعطاف پذیری قابل توجهی نیز دارد.

آرچ وایر نیکل تیتانیوم (NiTi): این نوع سیم برای ایجاد نیرو های ثابت و فشار های ملایم بسیار کارآمد است انعطاف پذیری خوبی دارد. به همین صورت همانند یک مسکن عمل کرده و دندان ها را درگیر فشار بسیار شدید نمی کند. این نوع سیم می تواند سبب عملکرد بسیار مناسب براکت ها شود.

آرچ وایر TP Orginal Wire: این نوع سیم دارای مقاومت بسیار زیادی می باشد و علاوه بر فراهم کردن درجه سختی بهتر نسبت به دیگر سیم ها، نیروی بسیار ملایمی را بدون شکستگی به دندان ها اعمال می کند. این جنس سیم برای تراز نمودن دندان ها در مراحل اولیه درمان ارتودنسی بسیار مناسب است.

آرچ وایر N.T مربعی یوروفرم برند ارتوتکنولوژی

آرچ وایر N.T یوروفرم گرد برند ارتوتکنولوژی

سیم لیگاچر رمانیوم کد 503-050-00 قطر 0.5 برند دنتاروم

آرچ وایر استیل ضد زنگ برند American Orthodontics

آرچ وایر استیل مربعی یوروفرم برند ارتوتکنولوژی

پلایر آرچ فرمینگ برند ندیر

شماره گذاری آرچ وایرها بر چه اساسی انجام می شود؟

 در واقع شماره آرچ وایر، سبب مشخص شدن ضخامت انواع سیم ارتودنسی می شود. در مرحله اول درمان ارتودنسی، از شماره های پایین سیم استفاده می شود که نشان دهنده انعطاف بیشتر سیم است. شماره های 12، 14، 16، 18 و 20، از جمله سیم های معروف در درمان ارتودنسی به حساب می آیند. وقتی می گوییم شماره سیم ارتودنسی 16 است، یعنی این سیم دارای قطر شانزده هزارم اینچ می باشد.

منبع: کتاب Orthodontics: current principles and techniques نوشته Graber LW ،Vanarsdall Jr RL, Vig KW, Huang GJ در تاریخ 15 جولای 2016

بند ارتودنسی (Band)

بندهای ارتودنسی یا به طور مخصوص بند دندان های مولر، حلقه های فلزی کوچکی هستند که معمولا در هنگام ارتودنسی بر روی دندان های عقب گذاشته می شوند. این بندها برای همه بیماران استفاده نمی شوند و صرفا مختص کسانی هستند که پایه های دندانی ضعیفی دارند و ممکن است وزن براکت و سیم را تحمل نکنند. در این شرایط بندهای ارتودنسی وارد عمل می شوند. این بندها توسط اینسترومنتی به نام بندسیتر (Band Seater) بر روی دندان ها محکم می شوند. زمانی که نیاز باشد بندها از روی دندان برداشته شوند، از ابزار بند ریموور (Band Remover) استفاده خواهد شد. جنس تمامی بندها از استیل ضدزنگ ساخته شده تا علاوه بر دوام بالا ر برابر فشار، ماندگاری بیش تری نیز داشته باشند.  می توانید برای یادگیری بیش تر در مورد انواع اینسترومنت های به کار گرفته شده در دندانپزشکی به مقاله "آشنایی با اینسترومنت دندانپزشکی" در آکادمی یونیت مراجعه کنید.

منبع: مقاله Orthodontic Bands and Your Braces وب سایت verywellhealth در تاریخ 14 آپریل 2022

جدا کننده یا سپراتور (Separator)

جدا کننده ارتودنسی که به آن ها اسپیسر (Spacer) نیز گفته می شود یکی از اجزای جدا نشدنی ارتودنسی های سنتی یا مرسوم است. وظیفه سپراتور ایجاد فضای لازم بین دندان ها (معمولا دندان های مولر) برای دندانپزشک است.این ابزار با ایجاد فضای لازم راه را برای ورود باند دندانی آماده می کند. انواع سپراتور عبارتند از:

• سپراتور فلزی (Metal Separator): سپراتورهای فلزی شبیه به حلقه های فلزی کوچک و نازکی هستند که بین دندان ها گذاشته می شوند.

• سپراتور لاستیکی (Rubber Separator): این نوع از سپراتورها از جنس لاستیک بوده و برای ایجاد فضا بین دندان ها قرار داده می شوند. 

مقاله Everything You Need to Know About Orthodontic Spacers for Braces وب سایت healthline در تاریخ 7 می 2020

لیگاچور (Ligature)

یکی از انواع ابزار و تجهیزاتی که در فرایند ارتودنسی مورد استفاده قرار می گیرد، لیگاچورها هستند. این وسیله دور هر براکت دندان انداخته شده و علاوه بر این که آرچ وایر را در سرجای خودش ثابت می کند، باعث حرکت دندان ها در مسیر مورد نظر نیز می شود. لیگاچور ها در دو جنس فلزی و پلاستیکی تولید می شوند که به سه نوع تکی، زنجیری و سیمی تقسیم شده اند.

• لیگاچور تکی (Single Ligature): این نوع از لیگاچورها از جنس لاستیک هستند و در رنگ های متنوعی تولید می شوند اما سایز آن ها معمولا ثابت است. این مدل باید در هر جلسه از ویزیت برای بیمار تعویض شوند زیرا جنس کشسانی آن ها باعث می شود تا قدرت اولیه خود را به مرور زمان از دست بدهند.

• لیگاچور زنجیری (Connected Ligature): لیگاچورهای متصل یا زنجیری نیز از جنس لاستیک بوده و معمولا برای بستن فاصله بین دندانی یا حرکت تعدادی از دندان ها در یک جهت مشخص استفاده می شوند. 

• لیگاچور سیمی (Wire Ligature): تنها نوع فلزی لیگاچورها، نوع سیمی آن است. کاربرد این مدل دقیقا مانند مدل لاستیکی آن بوده با این تفاوت که فشار بیش تری روی براکت ها و در نتیجه دندان ها وارد می کند. این مدل برخلاف نوع لاستیکی آن نیازی به تعویض در طول درمان ندارد بنابراین ازجنس استیل ضدزنگ (Stainless) ساخته می شود. 

لیگاچور ارتودنسی برند American Orthodontics

جای پلاک ارتودنسی بزرگ بسته 100 عددی برند زلال طب شیمی

براکت دیسکاوری اسمارت برند دنتاروم

براکت فلزی دیسکاوری برند دنتاروم

کیت چسب نومیکس ارتودونسی برند MasterDent

منبع: مقاله The Purpose of Elastic Ligatures on Braces وب سایت verywellhealth در تاریخ 24 اکتبر 2021 

باکال تیوب (Buccal Tube)

لوله باکال بخشی است که یا بر روی براکت های تیوب وجود دارد یا به صورت بخشی جداگانه بر روی آن ها قرار داده می شود. باکال ها بخش اصلی نگه دارنده سیم های ارتودنسی یا آرچ وایرها و گاها هدگیرها (Headgears)* هستند و برای جایگذاری باکال تیوب ها از پنس باکال تیوب استفاده می شود. 

*برای آشنایی یا هدگیرها و انواع آن ها، کلیک کنید.

منبع: مقاله How Braces Straighten Teeth in Children and Adults وب سایت healthline در تاریخ 14 ژانویه 2019

فنر ارتودنسی یا کویل اسپرینگ (Coil Spring)

 کویل اسپرینگ ها برای بستن فاصله میان دندان ها یا ایجاد فضای لازم بین آن ها استفاده می شود. این فنرها دارای دو سر هستند که یکی از آن ها به بند گذاشته شده بر روی دندان مولر و دیگری به براکت دندان نیش همان فک متصل می شود. طول مدت استفاده از کویل اسپرینگ ها معمولا بین 4 تا 8 ماه است ولی به طور کلی نمی توان زمان دقیقی را برای آن ها در نظر گرفت زیرا فاکتورهای زیادی در این موضوع دخیل هستند.  کویل اسپرینگ ها دارای 3 نوع با کاربردهای متفاوت هستند که انتخاب آن ها برای بیمار به عهده شما خواهد بود. 

انواع فنر ارتودنسی عبارتند از:

•  کویل اسپرینگ باز (Open Coil): از این نوع فنر برای باز کردن فضای مورد نظر میان دندان ها استفاده می شود. اغلب زمانی به این فنر نیاز است که بیمار دچار بایت ازدحام دندانی باشد. 

• کویل اسپرینگ بسته (Closed Coil): کویل اسپینگ بسته دقیقا عملکردی مخالف حالت قبل دارد و برای بستن فضاهای بین دندانی و برگرداندن دندان ها در جای درست از آن استفاده می شود. این فنر نیز بیش تر برای بیمارانی با اختلال بایت فاصله میان دندانی کاربرد دارد.

کویل اسپرینگ NiTi حلقه 37 سانتی متری برند ارتوتکنولوژی

کویل اسپرینگ اوپن کد 103-908 برند ارتوتکنولوژی

دیستال اند کاتر دناپویا کد 2404

هارد وایر کاتر سر صاف مخصوص سیم‌های سخت فالکن

هوی کاتر برند ندیر

پلایر دیستال اِند کاتر ماکسی برند دنتاروم

• کویل اسپرینگ غیرفعال (Passive Coil): فنرهای غیرفعال یا پسیو باعث حرکت دندان ها به هیچ سمتی نمی شوند و برای اصلاح هیچ گونه بایت دندانی ای کاربرد ندارند. این کویل اسپرینگ ها فقط برای ثابت نگه داشتن دندان در جای خود استفاده شده و معمولا دوره استفاده از آن کم تر از دو نوع دیگر است. 

منبع: مقاله Coil Springs Braces: Types, Purpose, How Long They Last وب سایت orthodonticbracescare نوشته Pallab Kishore

کلام آخر

همان طور که پیش تر گفتیم، ارتودنسی قدیمی ترین شاخه دندانپزشکی محسوب می شود و از گذشته های دور با روش های مختلفی انجام می گرفته است. ارتودنسی دندان یا ارتودنتیکس (Orthodontics) یعنی علم، دانش و مهارت اصلاح مشکل نامنظمی یا ناهماهنگی دندان‌ ها (بایت دندانی) و روابط نادرست و غیر طبیعی بین فکی. به عبارتی هر زمان دندان‌ ها و فک‌ها هماهنگی، نظم و تراز طبیعی خود را از دست دهند، ارتودنسی اولین گزینه برای درمان آن ها خواهد بود. علاوه بر آن انجام ارتودنسی می تواند از بروز انواع بیماری های لثه و پوسیدگی دندان جلوگیری کرده و برخی از اختلالات مانند سندروم گیجگاهی، فکی، سردرد، گوش درد و گردن درد، بیماری های معده و دندان نهفته را بهبود ببخشد. امروزه در ارتودنسی مدرن ابزار و وسایل زیادی مورد استفاده قرار می گیرد. تعدادی از این وسایل مواد مصرفی هستند که در این مقاله به بررسی آن ها پرداختیم اما تمام این وسایل با استفاده از اینسترومنت هایی در سر جای خود گذاشته یا برداشته می شوند که صحبت در مورد آن ها از حوصله این مقاله خارج است. بنابراین در مقاله "آشنایی با اینسترومنت دندانپزشکی" در آکادمی یونیت به بررسی مفصل آن ها پرداخته ایم. ممنون که با ما همراه بودید.