آشنایی کامل با MTA دندانپزشکی
پرفوراسیون یا پرفوریشن (perforation) در لغت به معنی سوراخ شدگی و ایجاد سوراخ و یا حفره در دیواره و یا سطح یک جسم است. پرفوریشن ریشه دندان ارتباط ساختگی بین سیستم کانال ریشه و بافت های احاطه کننده دندان ها یا حفره دهان است. اغلب خطاهای دندانپزشک همچون استفاده از فرز با جهت نامناسب در ایجاد حفره اکسس یا جستجو برای یافتن مدخل کانال ها باعث ایجاد پرفوریشن ریشه دندان می شود. همچنین آماده سازی نامناسب فضای پست برای ترمیم دندان های اندو شده به عنوان یک علت شایع پروفوریشن ریشه دندان تصادفی ریشه مطرح می باشد. به طور کلی، پرفوریشن در صنعت دندانپزشکی و پزشکی به روش های گوناگونی و ابزاری مانند پین، سوزن و لیزر ممکن است صورت بگیرد.
حالا چاره چیست؟پرفوریشن دندان چگونه درمان می شود؟
حلال این مشکل سیلری به نام MTA است. MTA نام اختصاری مینرال تری اکسید آگریگیت (Mineral Trioxide Aggregate) است. این ماده در سال 2003 میلادی به وسیله دکتر ترابی‌نژاد در دانشگاه لوما لیندا (Loma Linda) کالیفرنیا آمریکا به عنوان ماده دندانی معرفی شد. کاربردهای این ماده ابتدا در جراحی ریشه دندان و بستن پرفوریشن ریشه دندان ها بود. در واقع این ماده یک ماده انقلابی در صنعت دندانپزشکی محسوب می‌شود، چرا که قابلیت سیل (Seal) و تطابق بافتی آن، نقش مهمی در حفظ و درمان دندان و درمان‌های ریستوریتیو (ترمیمی) دارد. امروزه از این ماده در درمان های جراحی پری اپیکال، درمان دندان های با ریشه باز و درمان پالپ زنده نیز استفاده می‌شود.
منبع: وب سایت newportrootcanal
MTA دندانپزشکی چیست؟
این ماده ترکیبی است از تری کلسیم سیلیکات، تری کلسیم اکسید، تری کلسیم آلومینات، اکسیدسیلیکات و بعضی اکسیدهای دیگر. نتایج یک بررسی نشان داده که MTA مشابه سمان پرتلند (Portland)* به اضافه ی اکسید بیسموت (Bismuth) است. این سیلر به دلیل خواص فیزیکی و شیمیایی منحصر بفردی که دارد بسیار مورد توجه شاخه اندودنتیک دندانپزشکی قرار دارد.
خواص MTA
همان طور که گفتیم این ماده دارای قابلیت های خاصی است. از جمله این خواص می توان به موارد زیر اشاره کرد.
زیست سازگاری (Biocompatibility)
از جنبه زیست سازگاری، MTA فاقد اثر سایتوتوکسیک (Cytotoxic) یا سمیت سلولی* در مواجهه با فیبروبلاست‌ها (فراوان ترین سلول های بافت همبند بدن انسان) و استئوبلاست‌ها (Osteoblast یا سلول هایی که استخوان جدید می سازند) بوده و می‌توان از آن برای انجام پالپ کپینگ مستقیم (پر کردن پالپ دندان) استفاده کرد.
*به معنی خصوصیت سمی بودن برای سلول ها است.
آنتی باکتریال (Antibacterial)
MTA با خاصیت قلیایی (pH 5/12) دارای خواص ضدباکتریایی نیز هست به این معنی که در صورت استفاده از آن علاوه بر جلوگیری از رشد باکتری، می تواند بازسازی بافت سخت در روت کانال را تحریک نماید.
هیدروفیل یا آب دوست (Hydrophilic Properties)
MTA تنها سیلری است که تحت تأثیر رطوبت و یا خون قرار نمی‌گیرد،به طوری که حضور یا عدم حضور خون بر روی قابلیت سیلینگ (Sealing) آن تاثیری نخواهد داشت. در واقع می توان گفت حضور آب برای ست شدن آن ضروری و لازم است.
مقاومت فشاری (Compressive Strength)
این سیلر بعد از گذشت 24 ساعت از زمان استفاده دارای حدود 40 مگاپاسکال مقاومت می باشد ولی پس از گذشت 21 روز این میزان افزایش یافته و به حدود 70 مگاپاسکال می رسد. از آنجایی که به MTA فشار مستقیمی تحمیل نمی شود، مقاومت فشاری خیلی اهمیت ندارد.
رادیواپاسیتی (Radiopacity)
متوسط راديواپاسيته این سیلر 7.71 ميلي متر (معادل ضخامت آلومينيوم) است که برای ایجاد تصویر شفاف در زمان قرارگیری مواد آبچوریشن (درمان ریشه دندان) در یک کویتی (Cavity) یا حفره دندانی نسبت به بافت اطراف خود بسیار مناسب است. MTA به نسبت اکثر سیلرهای دندانی مانند گوتاپرکا و آمالگام خاصیت رادیو اپاسیتی بیش تری دارد.
زمان ست شدن (Setting Time)
MTA در عرض 3 الی 4 ساعت کاملا سفت می شود که البته ستینگ تایم آن به اندازه ذرات، نسبت پودر به مایع، دما، هوای فشرده (Entrapped Air) و حضور آب نیز بستگی دارد. این سیلر پس از سفت شدن قوامی مانند بتن دارد.
منبع: مقاله PRODUCT PROFILE: Mineral Trioxide Aggregate (MTA): An Updated Review وب سایت oralhealthgroup در تاریخ 1 دسامبر 2000 توسط Ioana Cirstescu, DDS and Maria-Lilliana Rodriguez, DDS
کاربرد MTA
از سیلر MTA می توان برای موارد زیر استفاده کرد.
حذف و برطرف کردن ضایعات موجود در کانال ریشه دندان
پرکردن اپکس ریشه (Apex) به صورت معکوس
برای درمان دندان‌ها با ریشه خراب و ناقص
بازسازی بافت‌های سخت دندان و محکم کردن کانال دندان
جلوگیری از آسیب به ریشه‌ی دندان به هنگام سفیدسازی آن‌ها
نحوه استفاده از MTA دندانپزشکی
هندل کردن و کار کردن صحیح و اصولی با این ماده، دشوار و یک مهارت تخصصی است. برخلاف تصور بسیاری از دندانپزشکان که به صورت اغراق آمیزی به خواص بی نظیر MTA ها دل بسته اند، در صورتی که به روش درست و اصولی از آن استفاده نشود، می‌تواند امکان هر نوع درمان دیگری را در آینده غیرممکن کند. چون در بسیاری از موارد خارج کردن ماده‌ای که به طور کامل ست شده اگر غیرممکن نباشد، راحت نخواهد بود. زیرا همانطور که بالاتر گفتیم این ماده پس از ست شدن قوامی به مانند بتن دارد. بنابراین مهم است که نحوه کار با آن را به خوبی بلد باشیم.
برای استفاده از MTA باید دندان را ترجیحا با رابردم ایزوله کرده، سپس پوسیدگی ها را از داخل آن حذف کنیم. اکنون که حفره آماده است، آن را با هیپوکلریت سدیم برای تمیز کردن شستشو می دهیم . احتیاجی به خشک کردن ناحیه نیست زیرا اکنون می دانیم که MTA هیدروفیل است و درمحیط مرطوب سفت می شود. پودر MTA را با مقدار مناسب آب استریل مخلوط کرده تا به قوام ماسه‌ی خیس برسد . آن را با استفاده از MTA کریر (Carrier) یا روی ناحیه‌ی پالپ اکسپوز یا پالپ آسیب دیده قرارداده ومقادیر اضافی را برمیداریم. ناحیه را با پنبه خشک کرده وحفره را با آمالگام یا کامپوزیت پر می کنیم. لازم است که درجلسه ی بعد حتما سلامت دندان را تست کنیم و هر 3 تا 6 ماه آن را رادیوگرافی یا پالپ تسترها کنترل کنیم تا از زنده بودن دندان مطمئن شویم.
حمل کننده MTA یا MTA کریر چیست؟
از این ابزار برای انتقال مواد ترمیمی و به طور به خصوص، MTA بر روی دندان بیمار استفاده می شود. این اینسترومنت که از جنس استیل ضدزنگ ساخته می شود و قابلیت اتوکلاو دارد در دو نوع سر صاف و سر کج در بازار موجود است. نوع سرکج آن برای استفاده در مناطقی از دهان که دسترسی به آن ها دشوارتر است استفاده می شود.
چه MTA ای بخریم؟
طبیعتا بهترین نوع MTA ای که می‌توانیم استفاده کنیم، ماده اصل و اورجینالی است که در مورد این ماده، مارک ProRoot است؛ اما از آن جایی که این مارک علاوه بر قیمت بسیار بالایی که دارد، در بازار ایران نیز تقریبا نایاب است، انواع ایرانی، برزیلی، کره‌ای و لهستانی هم انتخاب‌های نسبتا مناسبی در بازار حال حاضر ایران هستند.
کلام آخر
در این مقاله تلاش کردیم تا تمامی اطلاعات در مورد سیلر MTA دندانپزشکی را در اختیار شما قرار دهیم. آن چه که واضح بود این است که بسیاری از دندانپزشکان این ماده را معجزه گر می دانند و از آن در موقعیت های نادرست نیز استفاده می کنند. اما این تصور که می توان صرفا بر خواص این ماده تکیه کرد کاملا اشتباه بوده و در کنار آن نیاز به تخصص و تجربه نیز داریم. همیشه این نکته را در نظر داشته باشید که برای داشتن یک ترمیم موفق مخصوصا در درمان ریشه ها و انجام اندو، قبل از ترمیم و درمان دندان های پوسیده و آسیب دیده با انواع سمان های پر کننده دندان و استفاده از انواع مواد قالبگیری و یا حتی استفاده از بهترین مارک کامپوزیت دندان، باید یک درمان موفق ریشه را داشته باشیم. درمان ریشه به مولفه های گوناگونی بستگی دارد که از جمله مهم ترین آن ها عبارتند از تشخیص صحیح و پاکسازی و شکل های دقیق کانال ریشه (مخصوصا ریشه هایی که پرفوریشن در آن ها رخ داده است ) می باشد.
ممنون که تا این جا با ما همراه بودید. برای مطالعه مقالات بیش تر و اطلاع از اخبار دنیای پزشکی و دندانپزشکی به آکادمی یونیت سر بزنید.