ساکشن دندانپزشکی؛ از نحوه استفاده تا نگهداری از آن
ساکشن دندانپزشکی چیست؟
استفاده از ساکشن در یونیت دندانپزشکی به سال 1961 میلادی برمی گردد. اولین بار شرکت Durr Dental از دستگاه ساکشن رونمایی کرد. از آن سال به بعد دیگر این دستگاه یکی از اجزای جدایی ناپذیر صنعت دندانپزشکی شد. دستگاه ساکشن دندانپزشکی یکی از مهمترین تجهیزات لازم در یک مطب دندانپزشکی است و کاربرد اصلی آن کاهش و یا از بین بردن آلودگی بین بیمار و دندانپزشک از طریق موتور و سیستم آسپیراسیون است. وظیفه اصلی ساکشن دندانپزشکی، مکش تمام مواد مایع و جامد درون دهان بیمار اعم از بزاق، خون، ماده بی حسی، تکه های آمالگام و دندان و .... از طریق ایجاد خلاء و در طی مراحل انجام کار دندانپزشک است.
منبع: مقاله DENTAL SUCTION SYSTEMS از وب سایت news-medical
چرا استفاده از دستگاه ساکشن یونیت دندانپزشکی اهمیت دارد؟
از ساکشن ها برای دلایل متعددی استفاده می شود ولی پنج تا از مهم ترین آن ها عبارتند از:
- ماده بی حسی تلخ و اذیت کننده است. از طرفی امکان دارد در فرد باعث ایجاد حالت تهوع شود؛ بنابراین برای اذیت نشدن بیمار و راحتی بیشتر او، با استفاده از این لوله، مایعات تجمع یافته در دهان فرد را خارج می کنیم.
- مایعات، بزاق دهان، ذرات دندان، ذرات مواد مورد استفاده در ترمیم و. .. باید برای راحتی بیشتر شما، تخلیه شوند که لوله مکنده این کار را انجام می دهد.
- در برخی از مراحل انجام خدمات، دهان فرد باید کاملا خشک باشد تا بتوانید با کیفیت بیشتری کار خود را انجام دهید و بیمار از روند درمان خود راضی باشد.
- دندان، لثه و به طور کلی هر بخشی که درحال معالجه و ترمیم آن هستید، ممکن است دچار خون ریزی شود. برای جلوگیری از تجمع خون در دهان، استفاده از ساکشن کاربرد دارد.
- مته ای که برای خنک نگه داشتن دندان، استفاده می شود، مقداری آب به دهان فرد اسپری می کند که لوله ساکشن کمک می کند این آب جمع نشود و مزاحمتی برایتان ایجاد نکند.
منبع: مقاله ?How safe is your suction وب سایت dentistry.co.uk
انواع دستگاه ساکشن دندانپزشکی
حال نوبت به آشنایی با انواع دستگاه های ساکشن می رسد. در کل 3 نوع ساکشن در دندانپزشکی ها مورد استفاده است:
ساکشن آبی یا بزاق جمع کن دندانپزشکی
- ساکشن هوایی یا حجم بالا دندانپزشکی
اسم این دو مدل از ساکشن ها تا حد زیادی تفاوت آن ها را مشخص می کند. در این بخش از مقاله به بررسی هر یک از آن ها خواهیم پراخت.
ساکشن آبی دندانپزشکی (Saliva Ejector)
در زمان انجام درمان های دندانپزشکی دهان بیمار طبیعتا به مدت زیادی باز خواهد ماند و بزاق در آن جمع خواهد شد. این تجمع بزاق نه تنها باعث سختی کار خواهد شد بلکه محیط درمان را آلوده می کند. در این زمان از ساکشن های آبی برای جمع آوری آن ها استفاده می شود. دلیل نامگذاری آن ها با ساکشن آبی همین است. این ساکشن ها با قرارگیری در دهان بیمار بزاق را جمع آوری می کنند.
ساکشن هوایی (High Volume Suction)
مدل بعدی از ساکشن های دندانپزشکی هوایی هستند. چرا هوایی؟ چون برای جمع آوری مواد داخل دهان نمی شوند و توسط دستیار دندانپزشک در نزدیکی دهان و محل ترمیم نگه داشته می شوند. تفاوت این مدل با مدل آبی این است که نه تنها بزاق، بلکه جرم ها و اضافات مواد ترمیمی را نیز به سمت خود می کشد. این ساکشن دارای قدرت مکشی 10 تا 15 برابر ساکشن آبی است.
حالا که با دو نوع دستگاه ساکشن آشنا شدیم نوبت به آشنایی با دو نوع سیستم گرداننده این دستگاه ها می رسد. هر کدام از این دو مدل دستگاه ها می توانند دارای سیستم ساکشن مرکزی (Central) یا نرمال (Normal) باشند.
ساکشن مرکزی (Central Suction)
ساکشن مرکزی دندانپزشکی یک وسیله جداگانه از تمامی سیستم یونیت است که به طور چشمگیری قدرت مکش دستگاه های ساکشن را افزایش می دهد. این دستگاه از پس تمامی کارهایی که یک دستگاه ساکشن معمولی نمی تواند انجام دهد، بر می آید. سیستم ساکشن مرکزی خود به سه دسته تقسیم می شود؛ سیستم مرکزی خشک، سیستم مرکزی خیس و سیستم مرکزی نیمه خیس.
ساکشن مرکزی خشک (Dry)
سیستم مکش خشک به این دلیل نام گذاری شده است که جداسازی هوا و مایعات در آن انجام می شود. به این ترتیب که تمام مایعات به یک فاضلاب منتقل می شوند که باید در زیر هر یک از واحدهای دندانپزشکی کلینیک قرار داشته باشد.
مزایا
- نیازی به مصرف آب ندارد.
- نگهداری سختی لازم ندارد.
- قابلیت تعویض موتور در صورت خرابی موتور اصلی را دارد و دستگاه بلااستفاده نخواهد ماند.
معایب
- هزینه های راه اندازی و تعمیر آن می تواند سرسام آور باشد.
- نصب موتور دوم برای سیستم کمی هزینه دارد.
- سر و صدای این دستگاه زیاد است.
- نسبت به ساکشن خیس بزرگ تر است.
ساکشن مرکزی خیس (Wet)
در سیستم مکش مرطوب یا همان خیس هیچ جدا کننده هوا و مایعاتی در تجهیزات دندانپزشکی قرار داده نمی شود و هم مایعات و هم هوا به سیستم مکش منتقل می شوند.
مزایا
- ساکشن مرکزی های خشک نسبت نوع مرطوب آن ها به صرفه تر هستند.
- این دستگاه جمع و جور است و راحت تر در فضای مطب دندانپزشکی جای می گیرد.
- صدای کمی تولید می کند.
- راه اندازی و تعمیر آن هزینه کمی دارد.
معایب
- اگر همزمان چند دستگاه به آن متصل شوند، قدرت مکش پایداری نخواهد داشت.
- از آن جایی که با یک موتور کار می کند اگر موتور آن بسوزد، تمام سیستم بلا استفاده خواهد ماند.
- بر روی قبض ماهانه آب تاثیر زیادی دارد.
ساکشن مرکزی نیمه خیس (Semi-Wet)
این مدل ساکشن عملکردی مانند ساکشن خیس دارد. تفاوت آن این است که بعد از این که ضایعات از هوا جدا و فیلتر شد، با آمالگام سپراتور یا جداکننده آمالگام ترکیب و سپس تخلیه می شود. وقتی ضایعات جدا شدند، هوای باقی مانده نیز فیلتر شده و هوای تمیز باقی خواهد ماند.
منبع: مقاله ?Wet or dry وب سایت durrdental در تاریخ 20 سپتامبر 2018
ساکشن نرمال (Normal Suction)
معروف ترین نوع دستگاه ساکشن، ساکشن نرمال است. این دستگاه خود بر روی دستگاه یونیت نصب شده و هیچ چیز جداگانه ای نیست. ساکشن های نرمال یونیت معمولا قدرت زیادی ندارند و از سیستم هوا و آب برای مکش بزاق داخل دهان استفاده می کنند.
مزایا
- طراحی جمع و جور و کوچک این دستگاه
- به صرفه نسبت به سایر مدل ها
معایب
- قدرت مکش کم
- گرفتگی لوله ها یکی از مشکلات رایج این دستگاه است.
- مخزن کوچک آن باعث می شود که مدام نیاز به پر کردن جای مایع و آب باشید.
- برای استفاده در یونیت های جراحی جدید مناسب نیست.
نحوه اتصال ساکشن مرکزی دندانپزشکی
بطور کلی ساکشن مرکزی به دو روش به یونیت متصل می شود:
به صورت لوله اصلی مشترک
در این حالت تمامی یونیت ها بصورت فرعی به یک لوله اصلی وصل شده که مشکلاتی در این نوع اتصال وجود دارد:
- در هنگام انسداد امکان بازکردن انسداد بسیار سخت و هزینه بر میباشد.
- در صورت استفاده چند یونیت به صورت همزمان افت فشار بسیار بالایی دارند.
به صورت جداگانه و کلکتور مشترک
در این حالت از زیر هر یونیت یک لوله با سایز طراحی شده وجود دارد که تمامی آن ها در کنار ساکشن مرکزی به یک کلکتور با سایز طراحی شده متصل می شوند. این مدل اتصال 2 مزیت دارد:
- اگردر مسیر انسداد اتفاقی بیفتد فقط و فقط یک یونیت از مسیر خارج می شود و انسداد در این حالت به راحتی برطرف می شود.
- در این حالت به شرط داشتن موتور با توان مناسب یونیت بالاترین سطح مکش و کمترین استهلاک و هدر رفت مکش دستگاه را تجربه خواهد شد.
در هنگام خرید دستگاه ساکشن به چه نکاتی باید توجه کنیم؟
همان طور که می دانید برای کار در مطب به عنوان دندانپزشک علاوه بر علم و تجربه، ابزار و وسایل با کیفیت خوب نیز لازم است. این دو فاکتور در کنار هم کیفیت کار را در حد زیادی بالا می برند. برای خرید ساکشن دندانپزشکی نیاز است که در مورد یک سری از ویژگی ها به خوبی اطلاعات کسب کنید. در قدم اول باید بدانید که آیا دستگاه ساکشن مورد نظرتان ایزوها و استانداردهای لازم را دارد یا خیر؟ اگر پاسخ به این سوال مثبت بود به سراغ باقی ویژگی ها می رویم.
دستگاه ساکشن را برای چه کاری می خواهید؟
در ابتدا باید بدانید که دقیق چه کاری قرار است انجام دهید. خرید ساکشن برای جراحی های دندانپزشکی و اعمال ساده تر آن بسیار متفاوت است. اگر ساکشن را برای جراحی دندان لازم دارید باید مدلی را تهیه کنید که علاوه بر مکش بزاق، بتواند باقی مانده مواد ترمیمی را نیز جمع آوری کند. اگر ساکشن را برای مواقع اعمال ترمیمی یا کارهای سبک تر دندانپزشکی لازم دارید، دستگاه ساده تر نیز کارتان را راه خواهد انداخت.
ایرفلو (Airflow)
نکته بعدی در هنگام خرید ساکشن دندانپزشکی قابلیت ایرفلو است. با توجه به یونیت دندانپزشکی ای که در اختیار دارید میزان مکش آن را تعیین کنید اما اطمینان حاصل کنید که ساکشن توانایی مکش 50 لیتر آب در دقیقه با فشار 5 بار را دارد.
خطوط لوله دستگاه ساکشن
نرم بودن و انعطاف پذیر بودن لوله های دستگاه یکی دیگر از ویژگی های ضروری دستگاه ساکشن است. زیرا اگر لوله ها به درستی خم نشوند، امکان تجمع آب و آلودگی در آن ها بالا می رود و به مرور باعث خرابی دستگاه می شود.
منبع: مقاله Types of Suction Machine – Key Differences Between Vacuum Systems وب سایت ivicdental در تاریخ 10 آگوست 2020
حال نوبت به این موضوع می رسد که بدانیم دستگاه ساکشن نیاز به چه نوع نگهداری هایی دارد یا به عبارتی چک لیست دستگاه ساکشن چیست؟
چک لیست بازرسی ساکشن دندانپزشکی
بعد از آشنایی با دستگاه نوبت به آن می رسد که بدانید چطور باید از آن به خوبی نگهداری کنید. بنابراین در این جا می توانید لیست کارهایی که باید به صورت روزانه، هفتگی، ماهانه و سالانه انجام دهید را مطالعه کنید.
چک لیست روزانه دستگاه ساکشن
- مطمئن شوید که تمام قسمت های دستگاه تمیز هستند و هیچ جرمی بر روی آن وجود ندارد. در صورت مشاهده چکه یا نم در سطح دستگاه، آن را جدی بگیرید زیرا می توان شروع یک مشکل بزرگ باشد.
- اگر درون لوله ها ضایعاتی باقی مانده است، دستگاه را روشن کنید تا آن ها را به داخل بکشد. زیرا باقی ماندن این اجرام درون لوله می تواند باعث گرفتگی آن و از کار افتادن دستگاه شود.
- اطمینان حاصل کنید که تمام محفظه های فاضلاب ساکشن خالی و تمیز هستند.
- تمامی ابزار مورد استفاده را در پایان هر روز ضدعفونی کنید. از جمله لوله های دستگاه ساکشن.
چک لیست هفتگی دستگاه ساکشن
- تمامی ابزار و لوله های ساکشن را ضدعفونی و روغن کاری کنید. همچنین اگر اثری از نشتی دیدید آن را بررسی کنید.
- اگر ساکشن شما مستقیما به سیستم فاضلاب وصل نیست، خودتان باید آن را به صورت دستی خالی کنید.
چک لیست ماهانه دستگاه ساکشن
- بدنه تمامی لوله ها و کاور آن ها را بررسی کنید تا مطمئن شوید هیچ ترک یا شکستگی ای در آن ها وجود ندارد.
- فیلترهای موجود در دستگاه باید ماهی یکبار عوض شوند.
چک لیست سالانه دستگاه ساکشن
- فیلتر روغن درون سیستم مکش باید سالی یکبار کامل چک شود و در صورت نیاز تعویض گردد.
منبع: مقاله Preventive maintenance checklist for dental equipment وب سایت dentalresourceasia در تاریخ 17 فوریه 2022
نکاتی در مورد استفاده از ساکشن
- سر ساکشن را به‌گونه ای قرار ندهید که مستقیما وسط گلوی بیمار را مکش کند. زیرا این کار می تواند باعث درد، خفگی و بند آمدن نفس او شود.
- دندان های شکسته، تجهیزات آسیب دیده و سایر عوامل خطر خفگی و آسپیراسیون را به نحوی کنترل کنید که داخل دهان و گلوی بیمار نیفتد. به یاد داشته باشید اگر این اتفاق افتاد واکنش سریع به یک موقعیت اضطراری غیرمنتظره و استفاده از سر ساکشن می تواند از خفگی بیمار جلوگیری کند.
- سری تخلیه ساکشن با حجم بالا (HVE) را در مقابل هندپیس خود و 1 تا 2 سانتی‌متر دورتر قرار دهید.
- مانند هر روش پزشکی دیگر در دندانپزشکی هم اطمینان بیمار در مورد اتفاقاتی که می افتد بسیار مهم است. به‌خصوص زمانی که صداهای غیرعادی از دستگاه‌ها شنیده می شود، بیمار سرفه می کند یا دهانش را از ترس می بندد.
- هر بار که ساکشن عمل مکش را انجام می‌دهد 15 ثانیه طول می‌کشد. اگر می‌خواهید که ساکشن، مکش بیشتری را انجام دهد بهتر است 20 تا 30 ثانیه مکث کنید و سپس برای مکش دوباره اقدام کنید. به این نکته توجه داشته باشید که در کل پروسه عمل جراحی، مکش ترشحات، عفونت و… نباید بیشتر از 5 دقیقه طول بکشد.
- استفاده کردن از سر ساکشن تقریبا همیشه برای خارج کردن بزاق و مایعات اضافی در طول یک عمل دندانپزشکی ضروری است. ساکشن همچنین حفره دهان را تمیز نگه می دارد و می تواند از خفگی و آسپیراسیون جلوگیری کند.
آیا ساکشن دندانپزشکی یکبار مصرف است؟
دستگاه ساکشن دندانپزشکی یکبار مصرف نیست و تنها دارای سری های یکبار مصرف می باشد که باید پس از هربار استفاده دور انداخته شوند. این سرساکشن ها باید منعطف و ساخته شده از بهترین مواد سازنده باشند. از طرف دیگر باید کاملا بی بو و شفاف بوده و در ابعاد مختلفی در بازار عرضه شوند. سر ساکشن های یکبار مصرف در مواقعی که حساسیت کار بیشتر است استفاده می شوند و کارایی خوبی هم دارند. این ملزومات کاملا سبک هستند و درون دهان برای بیمار احساس سنگینی ایجاد نمی کنند. سرساکشن به صورت کاملا ایمن به دستگاه متصل شده و پس از قرار گیری در دهان هیچ گونه نشتی ندارد.
کلام آخر
ساکشن دندانپزشکی یکی از مهم ترین تجهیزات یک مطب است که از سال 1961 به عضوی جدانشدنی از حرفه و صنعت دندانپزشکی تبدیل شده است. همانطور که گفته شد این دستگاه به دو صورت استفاده می شود. یا در خود یونیت دندانپزشکی تعبیه شده و تحت عنوان ساکشن "معمولی" شناخته می شود. یا به صورت یک دستگاه مجزا با نام "ساکشن مرکزی" بعدها به یونیت متصل می شود. در این مقاله سعی داشیم تا هر دوی این ساکشن ها را به طور کامل بررسی کنیم. در آخر در نظر داشته باشید که بهتر است در زمان انتخاب یا ساخت مطب از ابتدا یک محل را برای قرار دادن ساکشن مرکزی در نظر بگیرید. این محل باید تا یونیت یا یونیت های دندانپزشکی فاصله کمی داشته باشد زیرا در این حالت طول لوله های متصل کاهش یافته و در قدرت مکش دستگاه تاثیر مثبت خواهد گذاشت. از طرفی بهتر است سطح قرار گیری ساکشن پایین تر از یونیت باشد تا ضایعات را راحت تر در خود جمع کند اما اگر هم امکان این وجود نداشت به خودتان سخت نگیرید.
ممنون که تا به این جا با ما همراه بودید. برای مطالعه مقالات بیش تر حتما به آکادمی یونیت سر بزنید.