در گذشته نه چندان دور تمامی ظروف آزمایشگاهی از شیشه و یا فلزات ساخته می شدند. امروزه برای بسیاری از ظروف جایگزین پلاستیکی آن ساخته شده است که به دلیل ماهیت نشکن بودن و سازگاری آن با اکثر مواد شیمیایی محبوبیت خاصی بین کارکنان آزمایشگاه ها پیدا کرده اند. این به آن معنا نیست که ظروف شیشه ای جایگاه خود را از دست داده اند یا دیگر به اندازه کافی کارآمد نیستند. یا حتی این منظور را نمی رساند که ظروف پلاستیکی آزمایشگاهی معایبی ندارند. در این مقاله با مزایا و معایب ظروف پلاستیکی آشنا می شویم و سپس به بررسی انواع آن ها خواهیم پرداخت. در صورتی که به مطالعه در مورد انواع ظروف شیشه ای آزمایشگاهی علاقه مندید، به مقاله "آشنایی با انواع ظروف شیشه ای آزمایشگاهی" سر بزنید.
در این بخش از مقاله به معرفی و بررسی انواع ظروف پلاستیکی آزمایشگاهی خواهیم پرداخت.
منبع: مقاله Characteristic properties of commonly used laboratory plastic material وب سایت Lab-Training در تاریخ 8 دسامبر 2016
لوله فالکن یا لوله های سانتریفیوژ نمونه از ظروف پلاستیکی آزمایشگاهی هستند که برای نگهداری و جا به جایی محلولات آزمایشگاهی در حجم های 5، 10 و 15 میلی لیتری استفاده می شوند. این لوله ها غالبا به صورت درب دار بوده و به آن ها لوله های یکبار مصرف هم می گویند. زیرا پس از هربار استفاده باید دور انداخته شوند. نام این محصول از روی شرکتی که برای اولین بار اقدام به تولید آن ها کرد برداشته شده است.
لوله فالکن از پلیپروپیلن نیمه شفاف و یا پلی استایرنشفاف ساخته شده است. هردوی آن ها جنس بدنه مقاومی در برابر مواد شیمیایی ( الکل ها و حلال های آلی ملایم) دارند. تفاوت این دو جنس لوله این است که لوله های پلی پروپیلن (PP) شفاف نبوده و در طی فرایند سانتریفوژ شدن تا 3000 گرم مقاوم هستند. همچنین آن ها رایج ترین اسیدها، حلال ها و مواد قلیایی را در دمای اتاق می پذیرند و می توانند در دمای 120 درجه سانتیگراد استرلیزه شوند.
در صورتی که لوله های پلی استایرن (PS) شفاف بوده و سرعت سانتریفوژ شدن آن ها باعث میشود که تا نهایتا 1400 گرم را تحمل کنند. پلی استایرن محلول های آبی، پایه های خفیف و اسید های ضعیف را تحمل می کند، اما حلال های آلی، هیدروکربن های معطر و کلر شده را نه. در ضمن قابل اتوکلاو شدن نیز نیستند.
نکته: در صورت ترک برداشتن یا پارگی لوله ها به هیچ عنوان نباید از آن ها استفاده کنید.
منبع: مقاله Falcon Tubes and Pipets وب سایت رسمی کمپانی Corning
هنگام انجام آزمایش های مختلف در آزمایشگاه خصوصا بررسی محیط های کشت، تعداد زیادی لوله های آزمایشگاهی مورد استفاده قرار می گیرند. معمولا جابجایی لوله های آزمایش و نگهداری مواد موجود در آن، از حساسیت بسیار بالایی برخوردار است. به همین دلیل داشتن ابزاری که بتوان از آن به عنوان نگهدارنده این لوله ها استفاده کرد، بسیار اهمیت دارد. رک آزمایشگاهی همان چیزی است که به آن نیاز داریم.
رک آزمایشگاهی یا جا لوله آزمایشگاهی، ابزاری است که برای نگهداری و جابجایی انواع لوله های آزمایشگاهی مانند لوله ی آزمایش ساده، لوله فالکن، لوله ی NMR، پیپت، میله های همزن، میکروتیوب ها، پلیت ها، ویال ها و … مورد استفاده قرار می گیرد. این ابزار دارای ابعاد و اندازه های متفاوت بوده و از جنس های مختلفی مانند پلاستیک، فلز و پلی پروپیلن ساخته می شود. به همین دلیل، از تجهیزات بسیار پرکاربرد آزمایشگاهی به حساب می آید.
رک ها در اندازه ها، جنس ها و تعداد خانه های مختلف موجود هستند. آن ها را می توان در انواع ثابت و چرخان نیز سفارش داد. انواع خاصی از رک ها جهت خشک کردن ابزار و ظروف آزمایشگاه نیز به کار می روند. با این همه تنوع در این وسیله آزمایشگاهی در حال حاضر از جای لوله آزمایش پلاستیکی به جهت دوام، قابلیت شستشوی آسان و راحت، در آزمایشگاه ها بیش تر استفاده می شود. جنس آن ها عموما از پلی پروپیلن بوده وعلاوه بر مقاوم بودن در برابر اکثر اسیدها و مواد شیمیایی رایج در آزمایشگاه ها، قابل اتوکلاو و فریز کردن نیز می باشد.
ویژگی های رک آزمایشگاهی
برخی از نمونه های آزمایشگاهی جهت حمل و نگهداری های کوتاه مدت به فضای سرد و زنجیره سرما نیاز دارند. مانند واکسن ها، نمونه های خون، برخی داروها و ... . کلد باکس (Cold box) یا همان کلمن با استفاده از ایجاد زنجیره هوای سرد (Cold Chain Tech) اقدام به خنک نگه داشتن نمونه ها می کند. این ابزار ضخامت حداقلی 25 میلی متری دارد و از جنس پلی اتیلن ساخته می شود تا بتواند سرما را درون خود حفظ کند. سرمای درون این کول باکس با آیس بگ ها (Ice bags) تامین می شود.
این که کلد باکس تا چه زمانی قادر به خنک نگه داشتن نمونه ها باشد، بستگی به تعداد آیس بگ ها و همچنین محیط قرارگیری آن دارد. مسلما اگر کول باکس را در آفتاب قرار دهیم، مدت زمان استفاده از آن کاهش پیدا می کند.
کول رک ها برای انجام آزمایشاتی که نمونه ها باید در دمای پایین باشند بسیار مناسب هستند. آیس رک (Ice Rack)، رک آلومینیومی، کلد رک از نام های دیگر کول رک ها هستند. کول رک ها با توجه طراحی که دارند دمای پایین را در خود ذخیره کرده، و طی انجام آزمایش از طریق تماس مستقیم با لوله ها مانع بالا رفتن دمای نمونه می شوند. این وسیله نیز مانند کلد باکس ها دارای ترمومتر است و قادر است نمونه ها را برای زمان معینی خنک نگه دارد. قابلیت نگهداری نمونه ها در دمای پایین برای مدت زمان طولانی تری نسبت به کول باکس ها، موجب شده تا جایگزین مطمئن و مناسبی برای کیسه های یخ در هنگام اتقال نمونه ها و مواد حساس به حرارت باشند. آن ها علاوه بر تامین دمای پایین برای نمونه ها از آسیب های فیزیکی به آن ها نیز جلوگیری می کنند. بنابراین این وسیله هم به صورت جدا و هم همراه با کول باکس قابل استفاده است. برای نقل و انتقال نمونه ها برای مدت زمان های طولانی و مسافت زیاد، بهتر است از کول رک ها درون کول باکس ها استفاده شود.
گاهی اوقات لازم است که نمونه های آزمایشگاهی از شهری به شهر دیگر یا حتی به کشوری دیگر منتقل شوند. این نمونه ها باید به مدت طولانی با هواپیما، قطار و یا کشتی حمل شوند. در این زمان طولانی نیاز است که نمونه ها در یک جای ثابت قرار بگیرند تا از نظر فیزیکی آسیبی نبینند. در این جور مواقع از ابزار پلاستیکی به نام بیوجار استفاده می شود. ساختار مقاوم، استحکام بدنه و تحمل فشار بالا، موجب میشود که تغییرات فشار محیط بر روی محتویات داخل بیوجار تاثیر نگذارد و بتوان نمونه ها را به صورت هوایی نیز حمل نمود. به علاوه، درب این ظرف به صورت پیچی، با رزوه معکوس دارای واشر از جنس EPDM است و کاملا آببندی (مقاوم در برابر نفوذ و نشت) است تا در مراحل مختلف حمل و نقل، نمونه دچار هیچگونه آسیب دیدگی نگردد و محتویات آن تحت هیچ شرایطی به بیرون نشت نکند. همچنین، بیوجار دارای امکان مهر و موم نمودن درب ظرف توسط یک بست کمربندی می باشد. دسته تعبیه شده بر روی درب، علاوه بر تسهیل حمل و جابجایی بیوجار، باعث آسان باز و بسته شدن درب آن می شود.
این وسیله از جمله وسایل واجب آزمایشگاهی نیست اما وجودش خالی از لطف نیست. می توان از آن برای جا به جایی های امن نمونه ها در سطح شهر نیز استفاده کرد.
یکی از راه های مطالعه و شناسایی بافت ها، رنگ آمیزی کردن نمونه ها است. با این روشها میتوان کل سلول، بخشی از آن یا یکی از اندامکها را رنگ کرد. بعضی رنگها فقط برای سلولهای مرده، بعضی فقط برای سلولهای زنده و بعضی برای هر دو کاربرد دارند.
روش های رنگ آمیزی در آزمایشگاه های تحقیقاتی و تشخیصی بسیاری مانند هماتولوژی، پاتوبیولوژی و … استفاده می شوند. برش های بافتی و سلولی با کمک معرف های خاص روی لام ها به اصطلاح رنگ آمیزی می شوند. نتایج به دست آمده پس از رنگ آمیزی ها توسط پژوهشگران بررسی می شود. این روش ها به دلیل این که اغلب بسیار ساده هستند و نیاز به تجهیزات پیچیده و گران قیمتی ندارند، بسیار مورد توجه هستند. برای رنگ آمیزی لام ها به یک سینی رنگ آمیزی نیاز خواهیم داشت.
سینی رنگ آمیزی ساختار ساده ای دارد و دارای رک لام چوبی، توری و شلنگ بوده و جهت حفظ تمیزی محیط آزمایشگاه دارای لوله تخلیه رنگ نیز می باشد.
در آزمایشگاه ها اولین مرحله بعد از نمونه برداری برای آماده سازی بافت ها، استفاده از کاست بافت است. این کار برای تثبیت نمونه ها انجام می شود. هدف اصلی از تثبیت، جلوگیری از حرکت و جابه جایی مولکول ها و اندامک های درون سلول است که در نتیجه، تصویر نهایی انعکاس صحیح تر و واضح تری از وضع سلول زنده خواهد بود. علاوه بر این، فرایند تثبیت تأثیری بر غشای سلول می گذارد که موجب افزایش نفوذپذیری رنگ در مرحله رنگ آمیزی سلول می شود. علاوه بر این، تیشو کاست ها در مرحله بعدی نیز نقش پررنگی دارند. این مرحله که یکی از مهم ترین مراحل کار با بافت سلولی است، آب گیری نام دارد. بافت ها همیشه مقداری آب درون خود دارند که اگر از بافت خارج نشود مانع نفوذ پارافین (مربوط به مرحله قالب گیری) به داخل بافت می شود.
این کاست ها از جنس پلی استال ساخته می شوند که کاملا مقاوم در برابر حلال های بافتی هستند و دارای شیار های هستند که حداکثر جریان را برای تبادل مایعات و محلول ها و زهکشی مناسب فراهم می کند. اندازه هر شیار معمولا 5 در 1 میلی متر بوده و هر کاست 128 شکاف دارد. این ابزار به صورت درب دار یا بدون درب عرضه می شوند. در قسمت هایی از بدنه کاست محلی برای نوشتن اطلاعات لازم و لیبلینگ وجود دارد که سازماندهی و طبقه بندی نمونه ها را بسیار آسان می کند. همچنین علاوه بر آماده سازی بافت، عملیات قالب گیری با پارافین نیز در درون کاست قابل انجام است.
تیشو کاست ها همه پلاستیکی و یکبار مصرف هستند و در مدل ها و رنگ های مختلفی تولید می شوند. برخی از انواع آن ها عبارتند از:
منبع: وب سایت رسمی برند معتبر توماس ThomasSci
به ظروف و لیوان هایی که برای جمع آوری نمونه ادرار، نمونه اسپرم و گاهی اوقات نمونه های پاتوبیولوژی استفاده می شوند، یورین باتل گفته می شود که البته بیش ترین مصرف آن ها برای تست های ادرار است. این ظرف پلاستیکی یکبار مصرف در پک های تست اعتیاد نیز حضور دارند.
یورین باتل ها را می توان از جنبه های مختلفی دسته بندی کرد. یکی از مهم ترین دسته بندی ها از نظر استریل یا غیراستریل بودن، میزان ظرفیت و شفافیت آن ها است.
از نوع استریل یورین باتل ها فقط برای آزمایش های حساس و مهم استفاده می شود. به طور مثال اگر از طریق آزمایش ادرار قصد داشته باشیم تا عفونت و باکتری را تشخیص دهیم، استفاده از یورین باتل استریل ضروری است. شاید فکر کنید که یورین باتل غیر استریل می تواند در جواب تمام آزمایشات تاثیر بگذارد باید بگوییم که این طور نیست. می توان با استفاده از یورین باتل های غیراستریل آزمایش اعتیاد داد و از جواب آن مطمئن بود. زیرا غیراستریل بودن آن به معنی تمیز نبودنش نیست و این نوع نیز طی مراحل کاملا بهداشتی تولید شده است. بنابراین هیچ مشکلی برای سلامتی ایجاد نخواهد کرد. درواقع باتل های غیراستریل در آزمایشگاه ها کاربرد بیش تری دارند و از آن ها می توان برای تست های اعتیاد، اسپرم، بارداری و ... استفاده کرد.
دسته بندی دیگر باتل ها بر اساس میزان ظرفیت آن ها است. یورین باتل ها با ظرفیت های 30، 40، 60، 80، 100 و 120 میلی لیتری ساخته و عرضه می شوند که انخاب آن بسته به نوع آزمایش خواهد داشت.
برخی از یورین باتل ها به صورت شفاف و برخی از آن ها به شکل غیرشفاف هستند که نوع غیرشفاف آن ها برای نمونه های حساس به نور به کار گرفته می شود. در نهایت شما برای خرید آن ها ترکیبی از تمام انواع آن ها را خواهید داشت. به طور مثال؛ یورین باتل استریل شفاف 60 میلی لیتری.
ظروف پلاستیکی آزمایشگاهی به دلایل مختلفی در آزمایشگاه ها استفاده می شوند. شاید بتوان گفت که به دلیل نقطه ضعف هایی همچون عدم تحمل حرارت بالا یا فشار زیاد آن ها، هنوز هم محبوبیت ظروف شیشه ای در آزمایشگاه ها بیش تر باشد اما پیشرفت های فناوری به تولید پلاستیک های جدید با خواص وسیع کمک کرده است که به ویژگی های خاصی مانند قابلیت های استحکام بالا، مقاومت بالا در برابر اسیدهای بسیار خورنده مانند اسید هیدروفلوئوریک، مقاومت در برابر حرارت و بهبود شفافیت کمک می کند.