فیشور سیلانت یا شیاربندی دندان چه کاربردی دارد؟
داشتن دندان های سالم و منظم آرزوی هر کسی است زیرا در اعتماد به نفس افراد تاثیر بسیار زیادی دارد. افرادی که دندان منظم دارند هیچ شکستگی، پوسیدگی یا زردی در دندان هایشان دیده نمی شود. میدلاین یا خط وسط دندان ها در جای خود قرار گرفته است، رشد آن ها درست و به موقع اتفاق میفتد و بارزترین مشخصه دندان های منظم، فاصله مناسب بین دندان ها است به گونه ای که فقط نخ دندان از بین دندان ها رد شود.
منظم بودن دندان ها در ابعاد مختلفی از زندگی انسان تاثیر می گذارد. یکی از این ابعاد رعایت بهداشت است. افرادی که دندان های مرتب دارند، حفظ بهداشت آن ها نیز برایشان به مراتب راحت تر از سایر افراد است. مسواک زدن و نخ دندان کشیدن بدون آسیب به بافت لثه ها انجام می شود و فرد نیازی به صرف وقت زیاد برای انجام نظافت دندان ها ندارد. اما اگر برعکس این شرایط برای فردی پیش بیاید، برای رعایت بهداشت طبیعتا با چالش های زیادی رو به رو خواهد بود.
یکی از چالش برانگیزترین نواحی دندان برای افرادی با دندان های نامنظم، سطح جونده یا اکلوزال (Occlusal) است. به عکس زیر توجه کنید.
فیشورسیلانت چیست؟
درعکس بالا تصویری از قالب گیری از یک دندان با سطح اکلوزال نرمال را مشاهده می کنید. در این موقعیت، پرزهای مسواک توانایی تمیز کردن تمام مناطق سطح دندان را داشته و جایی از قلم نخواهد افتاد. در دندان هایی با سطح اکلوزال آنرمال و نامرتب، به دلیل عدم تمیز شدن صحیح و مناسب، به مرور در شیارهای سطح اکلوزال جرم و باکتری جمع خواهد شد و باعث پوسیدگی دندان می شوند. شاید فیشور سیلانت یا همان شیار پر کن، چاره ای برای حل مشکل این افراد باشد. این پرکننده ها ، با پر کردن فضاهای خالی روی قسمت جونده دندان ها ، باعث می شوند که ذره های باقیمانده دیگر نتوانند خود را به این شیارها برسانند و مسواک هم به راحتی بتواند وظیفه تمیز کردن دندان را انجام دهد.
انواع فیشورهای دندان
پیش از آن که با راه حل فیشورهای دندانی آشنا شویم، بیایید کمی خود فیشورها را بشناسیم.
فیشورها به پنج دسته اصلی تقسیم می شوند که شامل V شکل با 34 درصد، U شکل با 14 درصد، I شکل 1 درصد، IK با 24 درصد و Y برعکس با 25% فراوانی هستند. این دسته بندی و نام گذاری ها بر اساس شکل ظاهری و کم و زیاد بودن شکاف در نواحی مختلف انجام شده است. برای درک بهتر این موضوع به تصویر زیر دقت کنید.
منبع: مقاله Pit and Fissure Sealants: An Unused Caries Prevention Tool نوشته J Avinash، charu mohan Marya، Sonal Dhingra و Hind PAL Bhatia در تاریخ ژانویه 2010 برگرفته از وب سایت researchgate
فیشور سیلانت چیست؟
در زبان انگلیسی، کلمه فیشور (Fissure) به معنای شکاف، ترک یا گودی است و کلمه سیلانت (Sealant) به معنی وسیله مهر و موم و پوشاننده است. از این ماده برای پوشاندن شیارهای موجود در سطح جونده دندان استفاده می شود تا از تجمع باکتری ها و باقی مانده غذاها در آن ها جلوگیری کند. فیشور سیلانت برای اولین بار در دهه 60 میلادی بر روی دندان ها صورت گرفت. این فرایند ابتدا در سن 6 سالگی و بار دیگر در 13 سالگی بر روی دندان کودکان انجام می شد و به ندرت در بزرگسالان با سابقه فیشورهای دندانی صورت می گرفت. مواد مختلفی برای فیشور سیلانت امتحان شده اند، از جمله این مواد سمان مس سیاه (Black Copper Cement)، سیانو آکریلات (Cyanoacrylate) و پلی اورتان (Polyurethane) بودند که همگی امروز منسوخ شده اند. امروزه فیشور سیلانت در واقع یکی از انواع سیلر (Sealer) دندانپزشکی است و بر روی دندان های مولر به حالت یک صفحه محافظ محکم گذاشته می شود. این ماده ابتدا به شکل مایع بر روی سطح دندانی ریخته شده و سپس خود به خود (سلف کیور) یا با استفاده از لایت کیور سفت می شود.
منبع: مقاله Fissure Sealants وب سایت pocketdentistry در تاریخ 4 ژانویه 2016
انواع فیشور سیلانت کدامند؟
امروزه برای انجام فیشور سیلانت می توان از دو سیلر رزین کامپوزیت و گلاس آینومر استفاده کرد.
سیلانت رزین کامپوزیت (Resin-based Sealant)
سیلانت رزینی بر پایه آکریلیک (متاکریلات)، ممکن است حاوی ذرات پرکننده یا فلوراید باشند (یا نباشند) و واکنش سیلانت می‌تواند به صورت خودکار (اتو پلیمریزاسیون) و یا فعال شده با نور (پلیمریزاسیون نوری) باشد. مواد ترمیمی بر پایه رزین با ویسکوزیته* پایین (کامپوزیت فلو) نیز به عنوان فیشور سیلانت استفاده می‌شوند.
*ویسکوزیتی (Viscosity) یک ماده اشاره به تمایل آن به جاری شدن دارد. به این معنی که یک ماده هرچه ویسکوزیته پایین تری داشته باشد، تمایل آن به جاری شدن نیز کم تر است.
سیلانت گلاس آینومر (Glass ionomer Sealant)
سیلانت گلاس آینومر از سمان گلاس آینومر تکامل یافته است و می‌تواند به طور مستقیم به مواد دندان بچسبد. مواد گلاس آینومر در طول زمان فلوراید آزاد می کنند و مزیت آن ها این است که نسبت به مواد بر پایه رزین، حساسیت کمتری به رطوبت دارند. به دلیل این مزیت، زمانی که موضوع کنترل رطوبت در میان باشد، مواد گلاس آینومر جایگزین مناسبی برای سیلانت های رزینی هستند. سیلانت های GI همچنین خطر پوسیدگی دندان را تا حدود ۳۵ درصد کاهش می دهند. این نوع از سیلانت ها معمولا به محض رویش دندان های شیری کودک توصیه می شوند.
برای مطالعه کامل و دقیق در مورد گلاس آینومرها به مقاله "گلاس آینومرها؛ کاربرد، مزایا و معایب" مراجعه کنید.
گلاس آینومر یا رزین کامپوزیت؟ کدام بهتر است؟
در سال 2019 پژوهشی در ارتباط با انواع فیشور سیلانت ها صورت گرفت. در این پژوهش 70 دانش آموز را با توجه به سن به چهار گروه مختلف طبقه بندی کردند. در هر چهار گروه، چهار دندان مولر اول دانش آموزان با سیلرهای مختلف (گلاس آینومر یا رزین کامپوزیت) پر شدند. این گروه ها در ماه های سوم، ششم، نهم و دوازدهم بررسی شدند. طبق نتیج به دست آمده در 3 ماهه اول آزمایش تفاوت چشمگیری بین گروه های مختلف مشاهده نشد. اما در ماه های بعد اختلاف آن ها بیش تر شد. گلاس آینومرها کم ترین نرخ رضایت مشتری (Retention Rate) را به خود اختصاص دادند. در نتیجه رزین های کامپوزیت در طولانی مدت ماندگاری بهتر و با کیفیت تری را از خود نشان دادند.
منبع: مقاله Effectiveness of Seven Types of Sealants: Retention after One Year وب سایت ncbi.nlm.nih در تاریخ آپریل 2019
فیشور سیلانت چگونه انجام می شود؟
انجام فیشور سیلانت یکی از کم دردسر ترین و ساده ترین کارهای دندانپزشکی است. این کار مهمولا برای هر دندان چند دقیقه کوتاه زمان برده و طبیعتا بسیار راحت تر جرم گیری و جراحی های پیشرفته تر برای درمان دندان است. این فرایند نیازی به شکافتن یا سوراخ کردن دندان و لثه ندارد. مراحل انجام فیشور سیلانت به ترتیب زیر انجام می شود:
قدم اول؛ تمیز و خشک کردن دندان: در این مرحله باید اطمینان حاصل کنید که سطح جونده دندان تمیز و خشک است تا مواد سیلانت با بزاق دهان ترکیب نشوند.
قدم دوم؛ آماده سازی دندان: برای پذیرش سیلانت بر روی سطح دندانی در این مرحله باید سطح آن را بازنگری کرده و مطمئن شوید که کاملا خشک و آماده برای فیشور سیلانت است. سپس سطح دندان با یک لایه ژل اسیدی ضعیف پوشانده می شود.
قدم سوم؛ اپلای سیلانت: با براش (Brush) مخصوص مقداری از مایع سیلر را برداشته و بر روی دندان می گذاریم. این ماده به دلیل روان بودن به سطوح عمیق فیشورها نیز نفوذ می کند.
قدم چهارم؛ کیور: بستگی به موادی که برای سیلانت استفاده کرده ایم که ممکن است سلف کیور یا لایت کیور باشند، مواد را سفت می کنیم.
قدم پنجم؛ بررسی نهایی: از بیمار بخواهید تا خودش نیز سطح دندانش را بررسی کند تا پستی یا بلندی اضافه ای حس نکند. سپس قسمت های اضافه باید پولیش و برداشته شوند.
منبع: مقاله Dental fissure sealants وب سایت healthdirect در تاریخ سپتامبر 2020
عوارض ناشی از فیشور سیلانت
به طور کلی این فرایند عوارض زیادی نداشته و اذیت کننده نیست اما ممکن است برای برخی بیماران سه حالت اتفاق بیفتد.
حساسیت به مواد سیلانت
ناراحتی لثه یا دندان به دلیل فرایندهای انجام شده پیش از فیشور سیلانت
تغییرات اذیت کننده در بایت در صورت ضخامت بیش از اندازه سیلانت
منبع: مقاله The failures of dental sealants: Weigh the pros and cons with dental patients وب سایت dentistryiq در تاریخ 5 ژوئن 2018
برای انجام فیشور سیلانت، بیمار باید چه شرایطی داشته باشد؟
سطح رویی دندان او به مقدار کافی بزرگ باشد.
دندان دارای شیارها، حفره‌ها یا الگوهای نامنظم برای نگه داشتن بهتر سیلانت بر روی دندان باشد.
دندان تمیز بوده و دارای شرایط مناسب باشد.
دندان بیمار خشک بوده و با بزاق دهان در هنگام کار گذاشتن سیلانت تماس نداشته باشد.
منبع: مقاله What is Dental Fissure Sealant: Overview, Benefits, and Expected Results وب سایت docdoc برگرفته از وب سایت رسمی انجمن دندانپزشکان آمریکا (ADA)
کلام آخر
دندان های مولر (آسیاب) اغلب به دلیل دارا بودن سطحی ناصاف یا پستی و ببندی هایی به نام فیشور، مکان مناسبی برای تجمع باکتری ها هستند. کودکان به دلیل نداشتن توانایی در شستشو و مسواک زدن صحیح دندان های عقب، بیش تر در معرض پوسیدگی و جرم دندان های مولر قرار دارند. بنابراین انجام فیشور سیلانت برای آن ها یک نوع راه پیشگیری از پوسیدگی دندان است. این سیلانت از دو جنس گلاس آینومر یا رزین کامپوزیت ساخته می شود و تا زمانی که این لایه بر روی دندان ها قرار دارد، دندان ها از پوسیدگی و تجمع باکتری ها در امان اند. روش فیشور سیلانت یکی از امن ترین و ساده ترین روش های دندانپزشکی ترمیمی بوده و تنها ریسک آن ممکن است توسط خود شما به عنوان دندانپزشک اتفاق بیفتد که آن نیز عدم جایگذاری درست مواد سیلانت است. فیشور سیلانت نیاز به جلسات درمانی متعدد ندارد و معمولا در یک جلسه نیم ساعته به پایان می رسد.
ممنون که با یونیت همراه بودید. برای مطالعه مقالات بیش تر می توانید به آکادمی ما مراجعه کنید.