راهنمای جامع پست و کور؛ روشی برای محافظت از دندان
گاهی علائمی مانند درد در هنگام جویدن غذا، ورم اطراف دندان، ترشحات چرکی و تیره تر شدن دندان می توانند نشانه آلوده و عفونی شدن دندان باشند. اگر در مراحل اولیه این علائم، رسیدگی به دندان انجام شود، می توان آن را با درمان کانال ریشه (اندو/ Root Canal) ترمیم کرد. اما در هنگام درمان ریشه گاهی ممکن است به دلیل عدم توانایی وجنس مناسب دندان، بخشی از تاج از بین برود. چاره چیست؟ در این مقاله با عملی به نام پست و کور دندان (کلاهک و میله) آشنا خواهیم شد.
یکی از روش های ترمیم دندان، پست و کور است که در دندانپزشکی برای بیماران زیادی انجام می شود. در صورتی که پس از عصب کشی مقدار زیادی از تاج دندان از بین برود، از روکشی به نام پست و کور دندان جهت ترمیم دندان استفاده خواهد شد. این روش در واقع یک عملیات حمایتی از ریشه دندان است. این روش به دو شرط اصلی انجام می شود.
- درمان روت کانال انجام شده باشد.
- بخش زیادی از دندان از بین رفته باشد اما ریشه سالم باشد. (پیشنهاد می شود زمانی این کار انجام شود که بیش از 50 درصد دندان از بین رفته باشد.)
پست و کور (Post & Core) چیست؟
پست و کور دندان شامل یک تاج فلزی با پایه میله شکل است. این تاج فلزی با قالب گیری از قسمتی از دندان که باقی مانده است و همچنین ریشه دندان ساخته می شود. تاجی که بر اساس قالب ساخته می شود، به عنوان تاج از دست رفته دندان یا همان Core و میله انتهای آن در داخل ریشه به عنوان Post قرار می گیرد. در انتها نیز برای پوشاندن و تبدیل به شکل دندان، روی آن یک تاج گذاشته می شود.
منبع: مقاله Core Buildup,Post and Core and Pin Retention وب سایت unitedhealthcare در تاریخ 1 می 2022
پست دندان چیست؟
پست یک میله بسیار باریک است که از جنس فلز (طلا یا کروم کبالت) ساخته می شود. این میله که از پیش ساخته شده است، با توجه به اندازه کانال ریشه انتخاب شده و درون کانال قرار داده می شود. در واقع پست دندان موظف است استحکام از دست رفته ی دندان را برای تحمل وزن تاج به آن برگرداند. پست ها معمولا از مواد سازنده زیر ساخته می شوند:
- تیتانیوم
- استیل
- فلزات ریختگی
- فایبرپست ها (Fiber Post)
امروزه پست های غیرفلزی از انواع فلزی آن ها پرطرفدارتر هستند. اما هریک از آن ها چه معایب و مزایایی دارند؟
مزایای فایبرپست
- یکی از مهم ترین مزایای فایبر پست ها نزدیک بودن ضریب کشسانی آن ها به بافت دندان می باشد (وقتی دو ماده از لحاظ ضریب کشسانی به هم نزدیک باشند توزیع استرس یا فشار در آن ها مطلوب خواهد بود و در نتیجه ریسک شکستگی ریشه را کاهش می دهند)
- زیبایی بیشتر نسبت به پست های فلزی
- سازگاری نسجی خوب و پایداری رنگ
- پخش یکسان فشار به دندان
معایب فایبرپست
- مقاومت کم در برابر نیروهای شدید وارد شده نسبت به انواع فلزی
مزایای پست های فلزی
- مقاومت بیش تر نسبت به فایبرپست ها
معایب پست های فلزی
- ضریب الاستیک بالاتر از عاج دندان (در صورتی که ساختار پست، ضریب کشسانی بالایی داشته باشد و یا به عبارت دیگر سخت تر باشد، از تغییر شکل الاستیک دندان تبعیت نخواهد کرد و باعث ایجاد استرس موضعی در سطح داخلی ریشه خواهد شد)
- نیاز به تراش زیاد کانال ریشه دندان
- گیر کم
- ایجاد شکستگی ریشه
تمامی این مزایا و معایب کاملا تئوری هستند و در عمل تفاوت چندان زیادی به چشم نمی آید. مگر آن که فشاری غیرمعمولی به دندان وارد شود.
منبع: مقاله ?Metal vs fibre posts - which is clinically superior for the restoration of endodontically treated teeth وب سایت nature در تاریخ 17 دسامبر 2021
پین (Pin) دندان چیست؟
در کنار پست ها یا در عدم حضور آن ها از ابزار دیگری به نام پین (Pin) استفاده می شود. این پین ها کاربردی مشابه به پست دارند با این تفاوت که نازک تر هستند. در صورتی که آسیب وارده به دندان جدی و زیاد باشد، از پین ها در کنار پست ها بنابه تشخیص پزشک استفاده خواهد شد.
پین دندان را می توان به دو دسته پین های داخل عاج دندان و پین های داخل ریشه تقسیم کرد.
پین داخل عاج
این نوع از پین دندان در دندان هایی که درمان ریشه (عصب کشی) نشده اند ولی بخشی از تاج شکسته است به کار می روند. آن ها حدود 3 میلی متر طول و 0.4 میلی متر قطر دارند. استفاده از آن ها باید خیلی با دقت بالایی انجام شود تا باعث آسیب دیدن بافت زنده و عصب یا پالپ دندان نشوند. این پین ها فقط داخل عاج دندان به محکمی پیچ می شوند و سمان (چسب) به آن ها زده نمی شود. از این پین ها معمولا در دندان های جلویی (قدامی) استفاده نمی شود.
پین داخل کانال
این نوع از پین دندان در داخل کانال دندانی که درمان ریشه انجام داده اند گذاشته می شود. گیر آن ها در داخل کانال دندان با زدن سمان (چسب) های مخصوص انجام می شود. پین های دندان سایز های قطری و طولی مختلفی دارد که حتما باید متناسب با قطر و طول کانال دندان انتخاب شوند تا علاوه بر تامین استحکام لازم، باعث ترک خوردن و شکستن ریشه دندان نیز نشوند.
منبع: مقاله PINS AND POSTS وب سایت simplestepsdental در تاریخ 22 ژانویه 2021
کور (Core) دندان چیست؟
پس از قرار دادن پست درون کانال نمی توان مستقیما روکش را بر روی آن قرار داد. زیرا مقاومتی که دندان در برابر آسیب های دندانی از خود نشان می دهد کاملا به ساختار درونی آن بستگی دارد. بنابراین پیش از قرار دادن تاج یا روکش دندان، نیاز داریم تا دندان را کور بیلدآپ (Core Build-up) کنیم. این عمل می تواند با استفاده از 2 ماده انجام می شود.
آمالگام (Amalgam) دندانی
- کامپوزیت (Composite) یا باندینگ (Bonding) دندانی (برای مطالعه مقاله کامل اینجا کلیک کنید.)
منبع: مقاله A Complete Guide to the Post and Core Dental Procedure وب سایت healthline در تاریخ 2 فوریه 2021
پست و کور چگونه انجام می شود؟
تشخیص زمان دقیق استفاده از کور دندان بر عهده دندانپزشک می‌باشد. ولی به طور کلی زمانی که نیمی (و یا بیش تر) قسمت تاج دندان از دست رفته باشد از کور دندان استفاده می‌شود. تاج بخشی از دندان است که بالای خط لثه قرار دارد. پست و کور در دندانپزشکی به چهار روش انجام می شود.
- پست و کور ریختگی
- پست فایبر و کور کامپوزیتی
- پست تیتانیوم و کور کامپوزیتی
- پست استیل ضدزنگ (Stainless Steel) و کور کامپوزیتی
مراحل انجام پست و کور دندان
برای انجام پست و کور همانطور که گفته شد نیاز است که دندان حتما عصب کشی (روت کانال) شده باشد. برای عصب کشی باید سوراخی در تاج ایجاد شود تا به داخل دندان دسترسی پیدا شود. تمامی محفظه پالپ و ریشه دندان به طور کامل تخلیه می شوند و با کمک فایل (File)، دیواره ها نیز تراشیده و تمیز می شوند. پس از ضد عفونی و پاکسازی کامل داخل دندان، پست در داخل ریشه قرار داده شده و چسبانده یا پیچ می شود. سپس دندان با مواد پر کننده مخصوصی، پر می شود. در نهایت دندان شکل دهی شده و آماده روکش خواهد بود.
پست و کور با ایمپلنت چه تفاوتی دارد؟
یکی از سوالات رایج، تفاوت میان پست و کور دندان و ایمپلنت است. در روش پست و کور بخشی از ساختار دندان حفظ می شود و تنها بخش آسیب دیده با استفاده از پست و کور ترمیم خواهد شد. اما ایمپلنت کل دندان را شامل می شود. در حالتی ایمپلنت انجام می شود که برای بازگرداندن سلامتی دندان هیچ راحی نباشد. به همین دلیل با استفاده از ایمپلنت اقدام به جایگذاری دندان جدیدی می شود.
منبع: مقاله ?Dental Crowns vs. Implants: Which is the Best Choice وب سایت dentalhealthsociety در تاریخ 7 دسامبر 2020
سوالات متداول در مورد پست و کور
معایب و مزایای پست و کور دندان چیست؟
مهمترین مزیت پست و کور، تقویت ساختار دندان و قابلیت نگه داشتن روکش است. با این حال این روش معایبی هم دارد، به همین دلیل گفته می شود تا زمانی که ساختار دندان میتواند روکش را پشتیبانی کند، نباید از این روش انجام شود. این معایب عبارتند از:
- در آماده سازی فضا برای جای گذاری پست یا میله، خطر سوراخ شدن ساختارهای دندان وجود دارد.
- وجود میله در ریشه دندان باعث می شود احتمال شکستن آن بیش تر شود و عصب کشی مجدد دندان خیلی سخت تر شود.
- گذاشتن پست و کور در دندان، روشی تهاجمی است و نیاز به برداشتن بسیاری از بافت های سالم دندان دارد.
دندان ترمیم شده با پست و کور تا چند سال دوام می آورد؟
اگر روکش آسیب ببیند برای خود دندان اتفاقی نمی افتد. و دندان از بین نمی رود. اما اگر پست و کور آسیب ببیند باید دندان کشیده شود. عمر مفید دندان ترمیم شده با پست و کور 13 سال می باشد (شاید هم بیشتر) که این بستگی به شرایط ابتدایی ساختمان دندان دارد.
آیا می توان فقط از "کور" استفاده کرد؟
در مواردی که نیمی از تاج دندان باقی مانده باشد. می توان به تنهایی از کور استفاده کرد. اما اگر بیش از نیمی از تاج دندان از بین برود. باید از پست هم استفاده کرد و کور به تنهایی پاسخگوی دندان نمی باشد. به عبارتی استفاده از پست هرگز اولویت نیست و تنها زمانی که مجبور باشیم باید از آن استفاده کنیم.
منبع: مقاله Posts in the Age of Adhesive Dentistry وب سایت speareducation در تاریخ 18 مارچ 2020
کلام آخر
تلاش همیشگی و اولویت دندانپزشکان باید همواره حفظ دندان طبیعی بیمار باشد. پست و کور آخرین راه برای حفظ دندان است. در واقع پیش از این که ایمپلنت راهی برای درمان باشد، می توان از پست و کور استفاده کرد. دو فاکتور در انتخاب روش درمان روکش با پست و کور اثر می گذارد. اول نوع دندان (اینکه دندان قدامی است یا خلفی) و دوم مقدار بافت تاجی باقیمانده از دندان (که مهم ترین فاکتور تعیین کننده ی روش درمان است).
اگر بافت تاجی تا حدود زیادی دست نخورده باشد و مقدار نیروی وارد به دندان مناسب باشد، یک پرکردگی ساده را می توان در کانال ریشه دندان قرار داد و دندان را برای تعبیه روکش آماده کرد. با این حال اگر مقدار قابل توجهی از بافت تاجی دندان از دست رفته باشد، به جای پرکردگی ساده، پست و کور ریختگی کاربرد دارد. در این تکنیک ابتدا یک پست و کور پایه (Foundation) ایجاد می شود. در ادامه یک روکش جدا ساخته می شود و روی دندان قرار می گیرد.
ممنون که با ما همراه بودید. برای مطالعه مقالات بیش تر می توانید به آکادمی یونیت مراجعه کنید.