اتوکلاو یکی از پرکاربردترین و بی نظیرترین تجهیزات موجود در آزمایشگاه ها و مراکز درمانی است. این دستگاه برای اولین بار در سال 1879 میلادی مورد استفاده قرار گرفت. امروزه از اتوکلاو برای استریل ابزار و تجهیزات با استفاده از دو عامل دما و فشار استفاده می شود. برای آن که بتوانیم شما را در خرید هرچه بهتر دستگاه اتوکلاو راهنمایی کنیم ابتدا باید با دسته بندی های آن آشنا شویم.
در فرایند استریل کردن ابزار روش های مختلفی وجود دارند که یکی از محبوب ترین آن ها استریل با بخار و گاز اتیلن اکساید است که با استفاده از دستگاه اتوکلاو انجام می شود. دستگاه اتوکلاو وسیله ای است که برای استریل کردن ابزار مختلف از لوازم آرایشی تا جراحی و دندانپزشکی طراحی شده است. این دستگاه در کلاس ها، اندازه ها و شکل های متنوعی تولید می شود. اتوکلاوهای امروزی بسیار کوچک تر، سریع تر و هوشمند تر از نسل های قدیمی خود هستند و همین موضوع انتخاب درست آن ها را کمی سخت می کند. به همین دلیل نیاز است که با برخی از مهم ترین ویژگی های آن ها آشنا شویم تا بتوانیم مناسب ترین و کاربردی ترین اتوکلاو را برای محیط کاری خود تهیه کنیم . اتوکلاوها به دسته های اتوکلاو صنعتی، اتوکلاو خانگی، اتوکلاو دندانپزشکی و اتوکلاو آزمایشگاهی تقسیم می شوند. در نظر داشته باشید که تمامی اتوکلاوها کاربردهای یکسانی دارند و فقط در اندازه، گنجایش و شکل ظاهری با توجه به حوزه مورد استفاده، متفاوت اند.
اتوکلاوها را می توان از نظر روش استریل به سه دسته اصلی تقسیم کرد.
استفاده از اتوکلاوهای بخار یا گرمای مرطوب یکی از محبوب ترین روش های استریل است. این نوع اتوکلاوها دارای دو محدوده دمایی بالا (132 تا 134 درجه سانتی گراد) و محدوده دمایی پایین (121 تا 123 درجه سانتی گراد) هستند. اتوکلاوهای بخار برای استریل ابزار به حداقل 30 تا 45 دقیفه زمان نیاز دارند.
اتیلن اکساید یک گاز بی رنگ، غیرسمی و قابل اشتعال است. از اتوکلاو اتیلن اکساید برای ابزار و موادی استفاده می شود که نسبت به دما و روطبت حساس باشند و همچنین در مواجه با گاز اتیلن اکساید واکنش ندهند.
برای استریل ابزاری که تحمل دمایی پایین تری دارند و همچنین رطوبت باعث آسیب رسیدن به آن ها می شود، از اتوکلاو پلاسما استفاده می شود. این نوع اتوکلاو محدوده دمای پایین (بین 50 تا 55 درجه سانتی گراد) دارد و در محیط کاملا خشک (بدون حضور بخار آب) ابزار را استریل می کند. ماده اولیه این نوع اتوکلاو هیدروژن پراکسید (غیرسمی) بوده و خروجی آن اکسیژن و آب است.
دسته بندی دیگر اتوکلاوها بر اساس نوع بار و پوششی است که درون محفظه آن قرار می گیرد. بر این اساس اتوکلاوها به 3 کلاس N، S و B تقسیم می شوند.
در خرید اتوکلاوهای کلاس N باید دقت زیادی به خرج دهید. این اتوکلاوها مخصوص استریل ابزار و تجهیزات بدون پوشش (unwrapped) هستند. بنابراین تضمینی وجود ندارد که بتوانند ابزار داخل پوشش (مانند پک های مدیکال) را نیز استریل کنند.
این نوع اتوکلاوها حالتی میان دو کلاس N و B هستند. ابزاری که قابلیت استریل شدن در این اتوکلاو را دارند توسط کارخانه سازنده مشخص می شود. به طور کلی استریل ابزار جامد در دو حالت باپوشش و بدون پوشش در این اتوکلاو امکان پذیر است. پمپ خلاء یا وکیوم در این کلاس اتوکلاو آپشنال بوده و ممکن است وجود نداشته باشد. بنابراین در هنگام خرید حتما به این نکته دقت کنید.
اتوکلاوهای کلاس B قادر به استریل انواع ابزار بدون پوشش و با پوشش پک های مدیکال، مواد نساجی و حتی ابزارآلات حفره دار را استریل کند. اتوکلاوهای کلاس B دارای پمپ خلاء قدرتمندی هستند که توانایی ایجاد فشار تا 0.9- بار را دارند.
پس از آن که با توجه به توضیحات بالا، اتوکلاو مناسب خود را انتخاب کردید نوبت به بررسی سایر نکات و ویژگی های یک اتوکلاو خوب می رسد.
طبیعتا یکی از مهم ترین نکاتی که باید برای خرید اتوکلاو در نظر بگیرید، اندازه، شکل و ابعاد آن است. اندازه اتوکلاو باید مناسب با اندازه محیط کاری، نوع فعالیت شما و همچنین ابعاد و تعداد ابزاری که با آن ها سر و کار دارید انتخاب شود و در نظر بگیرید که محیطی که اتوکلاو در آن قرار می گیرد باید مقداری فضای خالی برای انجام تهویه مناسب هوا باشد. برای انتخاب ابعاد اتوکلاو گزینه های زیر پیش روی شماست:
اتوکلاو رومیزی: اتوکلاوهای رومیزی در ابعاد کوچک و ظرفیت کم تر 18 تا 24 لیتری تولید می شوند و بیش تر برای مطب های دندانپزشکی و کلینیک های کوچک طراحی شده و کاربرد دارند. از این رو به آن ها "اتوکلاو دندانپزشکی" نیز گفته می شود.
اتوکلاو عمودی: اتوکلاوهای عمودی معمولا در ظرفیت های بالاتر (بین 22 تا 110 لیتری) تولید می شوند که بیش تر مناسب کار در آزمایشگاه ها و بیمارستان هایی با فعالیت محدود هستند. این اتوکلاوها که به اتوکلاو آزمایشگاهی نیز معروف هستند در دو نوع استوانه ای و یخچالی تولید و مورد استفاده قرار می گیرند. به طور کلی از این اتوکلاوها به دلیل ظرفیت بالا در هر مرکز درمانی که حجم کاری بالایی دارند (اعم از کلینیک های دندانپزشکی، آزمایشگاه ها، بیمارستان ها و ...) می توانید استفاده کنید.
اتوکلاو ظرفیت بالا: حجم بسیار بالای این اتوکلاوها (بین 100 تا 1000 لیتر مکعب) آن ها را برای مصارف صنعتی مناسب کرده است. در صورتی که قصد خرید اتوکلاو برای مطب یا کلینیک خود را دارید، این نوع از اتوکلاوها برای شما گزینه مناسبی نیستند.
هر اتوکلاو دارای سیکل یا دوره های کاری متفاوتی است. این سیکل های کاری با توجه به نوع ابزاری که درون اتوکلاو قرار می دهید (مانند کلاس بندی های اتوکلاو) انتخاب می شوند. این سیکل ها شامل موارد زیر هستند:
بدون پک :(Unwrapped) در صورتی که نیاز داشته باشید ابزار و وسایل را بدون استفاده از رول پک ها و یا سایر پوشش ها درون اتوکلاو بگذارید، لازم است که اتوکلاو شما حتما دارای یکی از سیکل های NUDE ؛ SOLID ؛ UNWRAPPED ؛ SOLD یا RAPIDO باشد. وکیوم (ایجاد خلاء) این سیکل ها یک مرحله ای بوده و دوره Drying کوتاهی دارند.
استفاده از پک های استریل: در صورتی که از پک های یکبار مصرف یا همان رول های مدیکال برای استریل ابزار استفاده می کنید، سیکل های مورد استفاده شما یکی از سیکل های PACKAGE ؛ POROUS ؛ WRAPPED ؛ HOLOW ؛ B 134 یاB UNIVERSAL خواهد بود. این سیکل های کاری، عمومی ترین و پراستفاده ترین سیکل های مورد استفاده هستند. وکیوم این اتوکلاو 3 مرحله ای است و مدت زمان نسبتا طولانی ای را برای مرحله Drying نیاز دارد. در نتیجه اگر برای استریل ابزارتان بیش تر از رول پک ها استفاده می کنید، حتما در اتوکلاوتان به دنبال این گزینه ها بگردید.
استفاده از پارچه های کتان: اگر از پارچه های مخصوص (به غیر از رول پک ها) برای قرار دادن ابزار در اتوکلاو استفاده می کنید، دقت کنید که اتوکلاوتان دارای یکی از سیکل های کاری TOMPON یا COTTON باشد. مرحله وکیوم در این سیکل ها یک مرحله ای است اما به دلیل مرطوب شدن پارچه با بخار، مرحله خشک شدن (Drying) طولانی تری دارند.
سریع: اگر در کارتان نیاز به سرعت بالایی دارید و می خواهید ابزار را خیلی سریع استریل کنید، در هنگام خرید اتوکلاو به دنبال سیکل سریع با نماد FLASH یا EMERGENCY بگردید. این سیکل ها ابزار را بدون پک و با سرعت بالاتری استریل خواهند کرد. در این سیکل ها، مرحله وکیوم اتوکلاو یک مرحله ای و کوتاه است. از این سیکل کاری معمولا در اتاق های جراحی برای استریل سریع ابزار استفاده می شود.
پریون: اگر ابزار و وسایلی که قصد استریل کردنشان را دارید خونی یا دارای پریون هستند، سیکل پریون با نماد PRION یا SANGUIN برای اتوکلاو شما ضروری است. پریون ها ساختار پروتئینی بیمار زایی هستند که برای استریل شدن و از بین رفتنشان نیاز به مدت زمان استریل طولانی تری دارید بنابراین حتما دقت کنید که اتوکلاو انتخابیتان این سیکل کاری را داشته باشد.
محفظه درونی اتوکلاو به دو شکل استوانه ای و مکعبی ساخته می شود. نکته بسیار مهم این است که در حجم های برابر میزان گنجایش محفظه مکعبی از استوانه ای بیش تر است. اما سوال این است که چرا اصلا محفظه ها استوانه ای ساخته می شوند؟
طبق صحبت های انجام شده توسط تیم محتوای یونیت با تولیدکنندگان دستگاه اتوکلاو، بسیاری از مردم همچنان بر این باورند که اتوکلاوهای استوانه ای به دلیل شباهت زیاد به اتوکلاوهای اولیه، بهتر و کاربردی تر هستند. اگر بخواهیم این سوال را از نگاه علمی تری پاسخ دهیم، در اتوکلاوهای مکعبی به دلیل بسته بودن دور تا دور چمبر و نبود فضای باز، احتمال باقی ماندن میکروارگانیسم ها و ساختارهای پروتئینی در آن ها بیش تر است. اما در انواع استوانه ای اتوکلاو، این مواد راحت تر از بین می روند.
یکی از مهم ترین نکاتی که در فرایند استریل باید رعایت کنید، با فاصله چیدن ابزار است. در این حالت تعداد سینی ها خصوصا برای دندانپزشکان که تعداد ابزار بالایی دارند بسیار مهم می شود. بدیهی است که هرچه تعداد سینی های اتوکلاو بیش تر باشد، ظرفیت آن نیز بالاتر است و در نتیجه سرعت کار شما بیش تر خواهد شد. بنابراین اگر نیاز به استریل ابزار زیادی دارید، به تعداد سینی ها دقت کنید.
اگر پیش از شروع فرایند استریلیزاسیون اتوکلاو درون محفظه خلاء ایجاد شده باشد، استریل با کیفیت تری خواهید داشت. زیرا هوای داخل چمبر اتوکلاو، اجازه نفوذ درست بخار به درون رول پک های استریل را نمی دهد. تفاوت بین یک اتوکلاو بخار و یک اتوکلاو کلاس B در این است که در اتوکلاو بخار زمانی که بخار به داخل چمبر تزریق می شود، هوای داخل چمبر و وسایل تا حد ممکن در اثر ورود بخار خارج می شوند. اما در یک اتوکلاو کلاس B یک پمپ خلا، ابتدا هوا را از داخل چمبر خارج کرده و سپس بخار به داخل چمبر تزریق می شود. به طورکل وجود پمپ وکیوم دو مزیت اصلی دارد:
1.ایجاد پیش خلاء و استریل بهتر ابزار
2.تسریع فرایند خشک کردن یا Drying ابزار
در اکثر اتوکلاوها پمپ خلاء تعبیه شده است اما بهتر است که در هنگام خرید حتما وجود آن را چک کنید.
پس از پایان کار اتوکلاو، دمای محفظه خصوصا در اتوکلاوهای بخار بسیار بالا است و امکان خارج کردن ابزار از آن وجود ندارد. علاوه بر این، پک ها و کاغذهای کرپ که به عنوان پوشش ابزار درون اتوکلاو بخار قرار گرفته بودند خیس و مرطوب هستند و نمی توان آن ها را به همان حالت از درون چمبر خارج کرد. در این مرحله از کار اتوکلاو باید مرحله ای به نام Cooling (خنک سازی) و Drying (خشک کننده) داشته باشد. این قابلیت به ظاهر ساده اما بسیار مهم است و می تواند سرعت کار را چندین برابر کند. زیرا دیگر نیازی نیست تا برای باز کردن درب اتوکلاو مدت زیادی صبر کنید.
پس از قرار دادن ابزار درون اتوکلاو، درب اتوکلاو بسته می شود و نباید تا پایان فرایند خنک سازی باز شود. پیشنهاد ما برای شما این است که اتوکلاوی با درب اتوماتیک خریداری کنید. این درب های اتوماتیک تا پایان فرایند قفل می ماننند و به هیچ عنوان باز نمی شوند. البته یک هولدر دستی برای مواقع ضروری نیز برای آن ها تعبیه شده تا در زمان های بحرانی بتوانید آن را به راحتی باز کنید. در ضمن دقت کنید که در اتوکلاوهای استوانه ای، درب محفظه از سمت بالا و در اتوکلاوهای مکعبی از روبه رو باز می شود. انتخاب این موضوع به راحتی شما بستگی دارد بنابراین حتما پیش از خرید به این موضوع دقت کنید.
اکثر اتوکلاوها دارای صفحه نمایش هستند تا بتوانید در هر لحظه از میزان دما، فشار و ... اتوکلاو مطلع شوید. وجود این نمایشگر به شما کمک می کند تا در صورت بالا رفتن ناگهانی دما یا فشار از وقوع اتفاقات بدتر جلوگیری کنید. دقت کنید که حتما این قابلیت در اتوکلاو شما وجود داشته باشد.
آب درون محفظه اتوکلاو از دو طریق می تواند تامین شود. اول از طریق اتصال مستقیم به آب شهری و دوم از طریق مخزن آب مقطر اتوکلاو. در هنگام خرید دستگاه اتوکلاو به این موضوع دقت کنید زیرا در صورتی که سیستم آب رسانی اتوکلاو از طریق آب شهری باشد، نیاز است که از یک فیلتر آنتی باکتریال (Anti-Bacterial) برای جلوگیری از ورود آلودگی های آب به دستگاه استفاده کنید.
اگر محفظه اتوکلاو دچار نشتی بخار شود، فرایند استریل به درستی انجام نخواهد شد. بنابراین باید سیستمی وجود داشته باشد تا شما را از نشت دادن بخار مطلع کند. این سیستم در اتوکلاو هرچند کوچک و کم اهمیت به نظر می رسد اما مزیت بسیار بزرگی دارد.
پس از پایان هر سیکل کاری پرینترها گزارش فعالیت و فرایند استریل را بر روی کاغذ پرینت کرده و در اختیار شما می گذارند. با این که وجود پرینتر در اتوکلاو ضروری نیست اما بسیار سودمند است. توصیه ما به شما این است که وجود این قابلیت را در اتوکلاو بررسی کنید.
ضخامت دیواره های اتوکلاو دارای محدودیت های خاصی هستند که براساس جنس سازنده آن تعیین می شوند. به طور مثال اگر جنس محفظه از فولاد کربن دار باشد، ضخامت دیواره ها باید بین 4.75 تا 16 میلی متر باشد. در مورد فولاد ضدزنگ این عدد بین 1.65 تا 25 میلی متر و برای آلیاژ آلومینیوم بین 2 تا 40 میلی متر خواهد بود. دقت کنید که جنس سازنده محفظه باید توسط شرکت سازنده اتوکلاو اعلام شده باشد.
قطعا در زمان خرید نمی توان قیمت را نادیده گرفت. در حال حاضر شرکت های خارجی زیادی وجود دارند که دستگاه های اتوکلاو در ابعاد و مدل های مختلف تولید می کنند. یکی از فاکتورهای تاثیرگذار در قیمت اتوکلاو، برند و کشور سازنده آن است. با توجه به شرایط اقتصادی کشور و همچنین قیمت بالای اتوکلاو خارجی، دسترسی به آن سخت و تا حدی امکان ناپذیر شده است. بنابراین خرید اتوکلاو ایرانی راه کاری عاقلانه و به صرفه تر به نظر می رسد زیرا علاوه بر کیفیت مناسب، قیمت اتوکلاو ایرانی نیز بسیار مناسب تر از انواع خارجی آن است.
عامل تاثیرگذار دیگر در قیمت اتوکلاو، نوع و ابعاد آن است. طبیعتا قیمت اتوکلاو پزشکی و دندانپزشکی به دلیل ابعاد کوچک تر از قیمت اتوکلاو بیمارستانی کمتر خواهد بود.
با توجه به ضرورت وجود دستگاه اتوکلاو در مراکز درمانی و بهداشتی و همچنین قیمت بالای این دستگاه، خراب شدن و از کار افتادن آن یکی از بدترین اتفاقات ممکن به شمار می آید. اما باید بدانید که خراب شدن تجهیزات امری ناگزیر است و همه آن ها از جمله اتوکلاو روزی نیاز به تعمیر پیدا می کنند. در این مواقع داشتن گارانتی و خدمات پس از فروش یک مزیت مهم برای شما به حساب خواهد آمد. زیرا علاوه بر هزینه کمتر، دستگاه توسط یک متخصص تعمیر خواهد شد. بنابراین به هیچ عنوان در هنگام خرید اتوکلاو از این موضوع غافل نشوید.
فروشگاه یونیت به عنوان یکی از معتبرترین پلتفرم های فروش آنلاین دستگاه اتوکلاو با گردآوری باکیفیت ترین برندها از بهترین تامین کنندگان امکان خرید آنلاین دستگاه اتوکلاو را با بهترین قیمت برای شما عزیزان فراهم کرده است. شما می توانید با بررسی انواع اتوکلاوها و مقایسه قیمت ها با خیالی آسوده اقدام به انتخاب و خرید اتوکلاو کنید.