کلمه باندینگ (Bonding) در زبان انگلیسی به معنای پیوستن و چسبیدن است و در دندانپزشکی به معنی استفاده از مواد کامپوزیت رزینی برای اصلاح دندان است. بنابراین می توانیم بگوییم که به چسباندن مواد ترمیمی همرنگ دندان برای از بین بردن نواقص، تغییر شکل و تغییر رنگ آن، باندینگ دندانپزشکی می گوییم. در این قسمت شما را با باندینگ دندانپزشکی و انواع آن آشنا کرده و برای خرید بهترین باندینگ راهنمایی خواهیم کرد.
به طورکلی از مواد باندینگ دندان به منظور ترمیم پوسیدگی، شکستگی، ترک خوردگی و تغییر رنگ دندان ها، بلندتر کردن طول دندان، پر کردن فواصل بین دندانی و حفاظت از بخش بیرون زده ریشه دندان استفاده می شود.
پیش از این که به بررسی انواع باندینگ ها بپردازیم، لازم است با دو روش باندینگ دندانپزشکی یعنی توتال اچ (Total-etch) و سلف اچ (Self-etch) آشنا شوید.
این دو اصطلاح در واقع به حضور و یا عدم حضور اسید اچانت در فرایند باندینگ اشاره دارند. همان طور که گفته شد برخی از نسل های باندینگ نیاز به استفاده از اسید اچ دارند. در استفاده از این باندینگ ها اسید اچ را بر سطح دندان زده، شستشو داده و سپس مواد باندینگ جایگذاری می شود. به این نوع از باندینگ ها باندینگ توتال اچ یا اچ اند رینر (Etch & Rinse) گفته می شود. در مقابل نسل های دیگری از باندینگ وجود دارند که نیازی به اسید اچانت نداشته و تنها با اپلای پرایمر آن ها، قابل جایگذاری هستند. این باندینگ ها به باندینگ های سلف اچ معروف هستند.
باندینگ دندان به 8 نسل متفاوت تقسیم می شود که هرکدام ویژگی خاص خودشان را دارند.
باندینگ نسل اول: باندینگ نسل اول دارای قدرت باند پایین (حدود 2 تا 4 مگاپاسکال) بود و از دسته باندینگ های توتال اچ محسوب می شد.
باندینگ نسل دوم: قدرت باند این نسل از نسل اول بیش تر شد (حدود 8 مگاپاسکال) اما در دسته باندینگ سلف اچ قرار می گرفت.
باندینگ نسل سوم: نسل سوم قدرت باند به مراتب بیش تری داشت (8 تا 10 مگاپاسکال) و مانند نسل اول به اسید اچ و پرایمر جهت جایگذاری نیاز داشت.
این سه نسل از باندینگ دندان امروزه به طور کامل منسوخ شده و در بازار موجود نیستند بنابراین از آن ها خیلی سریع عبور کرده و به معرفی نسل های بعد می پردازیم.
باندینگ نسل 4 دندانپزشکی از دسته باندینگ های توتال اچ با قدرت باند 10 تا 18 مگاپاسکال بوده و برای باند شدن نیاز به طی کردن 3 مرحله دارد. از این رو به آن ها باندینگ سه مرحله ای نیز می گویند.
در مرحله اول از اسید اچ برای از بین بردن لایه اسمیر (Smear layer) دندان استفاده کنید و سپس دندان را حداقل به میزان 15 ثانیه شستشو دهید تا اثری از اسید اچ اضافه در آن باقی نماند. در مرحله دوم باید به مدت 30 ثانیه از پرایمر استفاده کنید. پرایمر باندینگ را بر روی مینای دندان بمالید و سپس از پوار هوا برای برداشتن باقی مانده آن استفاده کنید. در مرحله آخر دندان آماده پذیرش مواد باندینگ خواهد بود. مواد باندینگ دندان را بر روی سطح مورد نظر گذاشته و اضافاتش را با قلم مویی بردارید و در نهایت با دستگاه لایت کیور کار را به پایان برسانید.
باندینگ نسل 5 با قدرت باند 34 مگاپاسکال را می توان ساده شده نسل چهارم دانست. این نسل که به باندینگ One Bottle معروف است مانند نسل 4 از دسته باندینگ های توتال اچ بوده اما با این تفاوت که پرایمر و ماده باندینگ یا همان ادهزیو هردو در یک مرحله جایگذاری می شوند. به همین علت به این نسل باندینگ دو مرحله ای نیز می گویند.
در مرحله اول اسید اچ را بر روی دندان بگذارید و دقیقا مانند قبل حداقل به میزان 15 ثانیه اضافات آن را با آب شستشو بدهید. تفاوت باندینگ نسل 5 با نسل قبلی در این مرحله مشخص می شود. ادهزیو (مواد باندینگ دندان) و پرایمر را باهم مخلوط کنید و همزمان روی دندان قرار دهید. سپس با استفاده از پوار هوا باقی مانده حلال پرایمر را تبخیر کرده و از لایت کیور برای اتمام کار استفاده کنید.
باندینگ نسل 6 با قدرت باند 20 الی 28 مگاپاسکال اولین نسل باندینگ سلف اچ می باشد و می توان آن را به صورت یک مرحله ای و یا دو مرحله ای بر روی دندان اپلای کرد.
همانطور که گفته شد برای استفاده از باندینگ نسل 6 نیازی به استفاده از اسید اچ ندارید و برای اپلای مواد باندینگ می توانید از تکنیک یک یا دو مرحله ای بهره ببرید. به این معنی که هم می توانید پرایمر و ادهزیو را با هم مخلوط کنید و بر روی سطح دندانی بگذارید و هم به صورت جدا جدا اقدام به اپلای این مواد کنید. یادتان نرود که در انتهای کار باید باز هم از دستگاه لایت کیور استفاده کنید.
نوبت به معرفی باندینگ های خود پرایم کننده یا باندینگ نسل 7 می رسد. این نسل با قدرت باند بین 18 تا 25 مگاپاسکال یکی از ساده ترین نسل های کامپوزیت می باشد و مرحله شستشو و پوار هوا در آن حذف شده است. در باندینگ نسل 7 یا All in One پرایمر و ادهزیو در یک بطری قرار گرفته اند و به طور همزمان مینا و عاج دندان را اچ و پرایم می کنند و برخلاف پرایمرهای معمولی نیازی به تبخیر باقی مانده حلال آن ندارند.
آخرین و پیشرفته ترین نسل باندینگ ها، باندینگ نسل 8 می باشد. باندینگ نسل 8 از نظر قدرت باند و همچنین تک مرحله ای بودن کاملا مشابه نسل 7 است اما تفاوت های آن با تمام نسل باندینگ ها، از آن یک باندینگ منحصربفرد ساخته است. از باندینگ نسل 8 می توانید برای ترمیم های مستقیم و غیرمستقیم با ضخامت کمتر از 10 میکرون استفاده کنید. همچنین با تمام انواع کامپوزیت های سلف کیور و دوال کیور تطابق داشته و مانع از کیور شدن آن ها نمی شود.
در صورت نیاز باندینگ نسل 8 یا Universal را می توانید هم به صورت سلف اچ و هم توتال اچ استفاده کنید اما در نظر داشته باشید که باندینگ های نسل ششم، هفتم و هشتم همگی سلف اچ هستند و نیازی به اچ شدن ندارند.
یکی از متداول ترین سوالات دندانپزشکی تفاوت میان باندینگ و کامپوزیت است. ماده باندینگ از نظر ساختار مانند کامپوزیت است و فرق کامپوزیت و باندینگ در واقع در نحوه استفاده از آن ها می باشد. از کامپوزیت رزینی بیش تر برای ترمیم کل دندان استفاده می شود اما باندینگ دندانپزشکی را می توان برای اصلاح شکستگی های جزئی، پوشاندن خط لثه و از بین بردن فواصل بین دندانی یا دیاستما به کار برد.
اکنون که با انواع باندینگ دندانپزشکی آشنا شدید، نوبت به نکاتی برای خرید آن می رسد.
در وهله اول باید به این سوال پاسخ دهید که قصد دارید برای چه نوع ترمیمی از باندینگ ها استفاده کنید. برای این کار ابتدا از خود بپرسید که بیش تر برای چه کاری از باندینگ دندان استفاده می کنید.
اگر قصد دارید از باندینگ به عنوان Wetting Resin، به عنوان یک ماده ترمیمی برای ترمیم رستوریشن های شکسته سرامیکی و یا به عنوان عامل افزایش Wetting بعد از زدن سایلن استفاده کنید، بهترین انتخاب برای شماResin Unfilled خواهد بود.
اگر از باندینگ به جای پرایمر برای آماده سازی سطح رستوریشن استفاده می کنید، بهترین گزینه برای شما باندینگ یونیورسال یا نسل 8 خواهد بود. زیرا فقط این نسل درصد قابل توجهی مونومر دارند که قابلیت انجام این کار را به شما می دهد. برای این که انتخاب بهتری داشته باشید توجه کنید که تعریف واژه یونیورسال در کارخانه های سازنده مختلف با یکدیگر متفاوت است پس اگر قصد استفاده از باندینگ به جای پرایمر را دارید حتما مونومرهای موجود در باندینگ را بررسی کنید. در ضمن حواستان به انواع ناسازگاری های دندان با مونومرهای مختلف براساس شرایط دندان نیز باشد.
در سایر کاربردهای دیگر باندینگ وقتی که با نسج دندان سر و کار دارید انتخاب های بیش تر و گسترده تری پیش روی شما قرار دارد. به طور مثال برای انتخاب بهترین باندینگ دندانپزشکی در ترمیم های مستقیم کامپوزیتی، ترمیم های غیرمستقیم برای آماده سازی قسمت نسج دندان و به عنوان یک عامل درمان حساسیت دست شما باز خواهد بود و می توانید از انواع باندینگ های موجود در بازار استفاده کنید. البته در نظر داشته باشید که انتخاب شما باید براساس نوع سوبسترا یا سطح ترمیمی که بیش تر با آن سر و کار دارید باشد.
اگر در استفاده از باندینگ دندان مطمئنید که تنها سطح ترمیمی شما مینا دندان است، انتخاب شما باید محدود به انامل باند یا همان Unfilled Resin باشد. اما توصیه ما به شما چیز دیگری است. از آن جایی که شما نمی توانید هرگز به طور صد در صد مطمئن باشید که سوبسترا شما محدود به مینا خواهد بود یا خیر و از طرفی بیش تر Unfilled Resin ها به هیچ عنوان با دنتین دندان سازگاری ندارند، بهتر است از باندینگ های عاجی یا دنتین استفاده کنید و کاربرد Unfilled Resin ها را به موارد ذکر شده بالا محدود کنید.
به طور کلی زمانی که سوبسترا شما مجموعه ای از مینا و عاج باشد، می توانید از باندینگ های توتال اچ استفاده کنید اما باید همواره حواستان به نکات ایمنی و کلی استفاده از اسید اچ باشد. در صورتی که خواستید از باندینگ سلف اچ استفاده کنید باید بدانید که اگر باندینگ سلف اچ شما بسیار ضعیف باشد، بهتر است قسمت مینا دندان را با اسید اچ به صورت جداگانه اچ کنید. در واقع به طور کلی در سوبستراهای مینایی تا زمانی که از اسید اچانت جداگانه استفاده شود، همواره باند بهتری را در ترمیم خواهید داشت.
چالش اصلی در ترمیم ها مربوط به نسج عاجی دندان است. در ترمیم های قسمت عاجی توصیه ما به شما نسل 4 باندینگ ها یا توتال اچ های Two Bottle و نسل 6 باندینگ دندان یا سلف اچ های Two Bottle که دارای مونومرهای فعال است، می باشد. هر دوی این دو دسته دوام بسیار بالایی در باندینگ دندان را در اختیار شما قرار خواهند داد. باندینگ نسل 4 و 6 کم ترین میزان تنوع و بیش ترین قیمت را در بازار دارند بنابراین ممکن است گاهی مجبور باشید از باندینگ نسل 5، 7 و یا یونیورسال استفاده کنید.
از آن جایی که این امکان وجود ندارد که شما تمام انواع باندینگ ها را در مطب یا کلینیک موجود داشته باشید. بنابراین باید از قبل تعیین کنید که کدام نوع ترمیم ها را انجام می دهید و متناسب با آن بهترین باندینگ دندانپزشکی را انتخاب کنید. مثلا اگر شما یک متخصص اطفال باشید، معیار انتخاب شما با یک متخصص ترمیمی متفاوت خواهد بود.
انتخاب و خرید باندینگ دندان به شما و استفاده روزمره تان از آن برمی گردد. مثلا اگر شما از باندینگ دندان صرفا برای ترمیم مستقیم دندان های خلفی و قدامی استفاده می کنید، باندینگ یونیورسال نه تنها برای شما مفید نخواهد بود بلکه میزان مونومرهای آن در سطح دندان می توانند به ترمیم آسیب وارد کنند. بنابراین اگر می بینید که همه به دنبال خرید باندینگ یونیورسال هستند دلیل نمی شود که انتخاب شما نیز باند یونیورسال باشد.
ذات درمان های ادهزیوی نیاز به دقت و حوصله زیادی دارد. نکته اشتباهی که برای همه جا افتاده است این است که باندینگ های تک مرحله ای الزاما به زمان و دقت تکنیکی کمتری نیاز دارند. برای این که این باور اشتباه را از بین ببریم به این مثال توجه کنید:
یک باندینگ نسل 5 دندان که توتال اچ و تک بطری است را در نظر بگیرید که طبق توصیه کارخانه سازنده به 15 ثانیه اچ، 10 ثانیه شستشو، 20 ثانیه زمان باندینگ برای هر لایه، 10 ثانیه استفاده از پوار هوا و 20 ثانیه کیور نیاز دارد که مجموع این زمان ها 95 ثانیه است. حالا سراغ یک باندینگ نسل 6، سلف اچ، دو بطری که نیاز به 20 ثانیه پرایمر، 10 ثانیه پوار هوا، 10 ثانیه جایگذاری رزین و 20 ثانیه کیور لازم دارد می رویم. این مراحل بدون در نظر گرفتن سلکتیو اچ (در صورت نیاز) 60 ثانیه زمان می برد.
در نهایت برای این که بهترین مقایسه را داشته باشیم یک باندینگ یونیورسال را در نظر بگیرید. این باندینگ طبق توصیه کارخانه سازنده به 15 ثانیه سلکتیو اچ مینا، 10 ثانیه شستشو و خشک کردن، 2 لایه 15 ثانیه ای باندینگ، 20 ثانیه کیور و 10 ثانیه پوار هوا نیاز دارد که در مجموع 85 ثانیه زمان صرف می شود.
بنابراین نکته این است که این موضوع که یک باندینگ تک مرحله، یونیورسال یا ... باشد الزاما به معنی کوتاه بودن زمان کارکرد آن نسبت به سایر باندینگ ها نیست. در ضمن خیلی از مواقع خصوصا در استفاده از باندینگ های یونیورسال حساسیت تکنیکی و نکاتی که باید در آن رعایت شود به مراتب بیش تر از یک باندینگ نسل 6 خواهد بود. پس به طور خلاصه اگر نوعی از باندینگ دندان تک بطری یا تک مرحله ای تولید شده است، لزوما به این معنی نیست که استفاده از آن نیز راحت تر شده باشد. پس اگر خودتان را فردی با دقت و باحوصله نمی دانید، فکر نکنید که صرفا باید دنبال باندینگ های تک مرحله ای باشید.
این نکته قطعا برای همه شما اهمیت زیادی دارد و گاهی معیار اصلی انتخاب را بر اساس قیمت باندینگ می گذارید. برای این که بدانید یک باندینگ برای شما ارزش خرید دارد یا خیر ما به شما یک فرمول ساده پیشنهاد می کنیم.
هر میلی لیتر باندینگ دندان را می توان بین 50 تا 60 قطره در نظر گرفت. حالا فرض کنید یک باندینگ نسل 5 دارید که 4 میلی لیتر حجم و 800 هزار تومان قیمت دارد. حالا حساب کنید که این باندینگ 4 میلی لیتری چیزی حدود 200 قطره از ماده باندینگ دارد و با توجه به قیمت باندینگ هر قطره از آن حدود 4 هزار تومان قیمت خواهد داشت. سپس در نظر بگیرید که اگر برای یک بیمار از 2 قطره این باندینگ دندان استفاده کنید، با تعرفه کاری شما سازگار خواهد بود یا خیر. این محاسبات کاملا حدودی است اما شاید اگر از این زاویه به قیمت باندینگ دندانپزشکی نگاه کنید، تفاوت قیمت ها در هر بیمار برای شما خیلی چشمگیر نباشد. بنابراین سعی کنید که معیار اصلی انتخاب باندینگ دندان را روی قیمت نگذارید.
معیار بعدی که برای انتخاب باندینگ مطرح است، برند و شرکت تولید کننده آن است. تفاوت در باندینگ دندان شرکت های مختلف وجود دارد نمی توان آن را انکار کرد و حتی مونومرهای طراحی شده در هر برند باهم متفاوت هستند. اما میزان این تفاوت بستگی به نوع باندینگ دارد. مثلا تفاوت بین برندها در باندینگ نسل 5 و آنفیلد از همه کمتر است و هرچه به سمت سلف اچ ها و باندینگ یونیورسال برویم این اختلاف بیش تر خواهد شد. به طور کلی هرچه ساختار باندینگ پیچیده تر باشد، برند سازنده آن اهمیت بیش تری پیدا می کند.
یکی از سوالات پرتکرار در مورد باندینگ دندانپزشکی در مورد تاریخ انقضاء آن است. برای پاسخ به این سوال باید بگوییم که اولا تاریخ انقضاء مواد دندانپزشکی مثل مواد خوراکی نیست که دقیقا در یک روز مشخص خراب شده و تا روز قبل آن قابل استفاده باشد و خراب شدن این مواد تدریجی می باشد. در ضمن هیچ معیار مشخصی برای تعیین خراب شدن یا نشدن آن ها وجود ندارد.
در واقع سالم بودن یک محصول کاملا به شرایط نگهداری آن بستگی دارد. در کشور ما به دلیل وجود مسائلی مانند واردات کالا و یا حتی قاچاق، بهتر است تاریخ انقضاء محصولات کم تر از تاریخ ذکر شده بر روی اجناس در نظر گرفته شود. در مورد باندینگ دندان با گذشت زمان مصرف آن ممکن است چند اتفاق بیفتد. به طور مثال:
خارج شدن حلال پرایمر از باندینگ
واکنش اجزای سازنده باندینگ با یکدیگر
دو فاز شدن به خصوص در باندینگ تک بطری و یونیورسال
تمام شدن نگهدارنده باندینگ و جذب رادیکال های آزاد
بسیاری از این مسائل با چشم قابل مشاهده و بررسی نیستند. بنابراین بهترین کار این است که باندینگ ها را در تعداد کم و با تاریخ مصرف بالا خریداری کنید. توصیه ما به شما این است که اگر درب باندینگ باز شده بود و تاریخ مصرف آن نزدیک بود یا گذشته بود، بدون شک آن را دور بیاندازید. اگر درب آن باز نشده باشد و در شرایط کاملا نرمال نگهداری شده باشد، از نظر ساختاری ممکن است آسیبی ندیده باشد. اما به طورکلی باندینگ دندانپزشکی از دسته موادی است که هرچه مدت زمان کمتری از تولید آن گذشته باشد، نتیجه بهتری در ترمیم به شما می دهد.
خرید باندینگ دندانپزشکی مانند بسیاری از مواد مصرفی دندانپزشکی به دلیل تنوع بالا در نوع، برند و قیمت به یکی از سخت ترین کارها تبدیل شده است. در یونیت شما می توانید با بررسی انواع باندینگ دندان، مقایسه عملکرد و قیمت های آن ها یک انتخاب مطمئن انجام داده و از مطب خود تنها با چند کلیک ساده اقدام خرید بهترین باندینگ دندانپزشکی کنید.